Εδώ το Μέρος 2: Φως στο Σκοτάδι: Πάσχα: Τι είναι, τι γιορτάζουμε και ποια είναι τα έθιμα; Μέρος 2
Εδώ το Μέρος 3: Φως στο Σκοτάδι: Πάσχα: Τι είναι, τι γιορτάζουμε και ποια είναι τα έθιμα; Μέρος 3
Πέμπτη 22 Απριλίου 2021
Ένα δώρο!
Πάσχα: Τι είναι, τι γιορτάζουμε και ποια είναι τα έθιμα; Μέρος 3
10 μοναδικά πασχαλινά ήθη και έθιμα στην Ελλάδα!
Το Πάσχα αποτελεί τη μεγαλύτερη γιορτή της Ορθοδοξίας. Κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής, αλλά κυρίως τη Μεγάλη Εβδομάδα (ή Εβδομάδα των Παθών), συνηθίζεται να πραγματοποιούνται ξεχωριστά ήθη και έθιμα σε πολλές περιοχές της Ελλάδας.
Αυτήν την περίοδο, ο θρησκευτικός τουρισμός φτάνει στο απόγειο του καθοδηγώντας τους πιστούς σε εναλλακτικούς προορισμούς.
Η trivago μας αποκαλύπτει 10 μοναδικά πασχαλινά ήθη και έθιμα στην Ελλάδα!
ΜΠΟΤΗΔΕΣ | ΚΕΡΚΥΡΑ
Στην Κέρκυρα το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου ξεκινά ξημερώματα με το έθιμο του τεχνητού σεισμού, ενώ μερικές ώρες αργότερα (στις 11.00 π.μ.) γίνεται η Πρώτη Ανάσταση με τη ρίψη των “μπότηδων». Το συγκεκριμένο έθιμο, αποτελεί επιρροή των Ενετών, οι οποίοι συνήθιζαν την Πρωτοχρονιά (την μεγαλύτερη γιορτή των καθολικών), να ρίχνουν από τα παράθυρά τους παλιά αντικείμενα, προκειμένου να τους φέρει ο νέος χρόνος καινούργια. Οι Κερκυραίοι οικειοποιήθηκαν το έθιμο αυτό και το ενέταξαν στις εορταστικές εκδηλώσεις του Πάσχα. Στις μέρες μας, τα παλιά αντικείμενα αντικαταστάθηκαν από πήλινες στάμνες (μπότηδες) γεμάτες νερό.
Μια διαφορετική ερμηνεία δίνει στο έθιμο ειδωλολατρική προέλευση. Δεδομένου ότι το Πάσχα βρίσκεται στην αρχή της νέας βλαστικής περιόδου, οι τρυφεροί καρποί συλλέγονται σε νέα δοχεία, ενώ τα παλιά ρίχνονται. Μετά το σπάσιμο των κανατιών, οι φιλαρμονικές ξεχύνονται στους δρόμους της πόλης παίζοντας χαρούμενα εμβατήρια.
Την ίδια ώρα στην «Πίνια», το παλιό εμπορικό κέντρο της πόλης, πραγματοποιείται το έθιμο της “μαστέλας”. Ένα μισοβάρελο στολίζεται με μυρτιές και κορδέλες και οι περαστικοί καλούνται να ρίξουν μέσα κέρματα «για το καλό”. Με την πρώτη καμπάνα της Ανάστασης, κάποιος βουτάει μέσα για να μαζέψει τα κέρματα. Η συγκεκριμένη εκδήλωση οργανώνεται από τον Οργανισμό Κερκυραϊκών Εκδηλώσεων (Ο.Κ.Ε.).
Μάθετε περισσότερα για το Πάσχα στην Κέρκυρα!
ΡΟΥΚΕΤΟΠΟΛΕΜΟΣ | ΧΙΟΣ
Ο Βροντάδος εκτείνεται βόρεια της πόλης της Χίου και είναι η δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του νομού. Εδώ κατοικούν οι περισσότεροι καπεταναίοι και ναυτικοί του νησιού. Το έθιμο των ρουκετών που έχει τις ρίζες του στους χρόνους της τουρκικής κατοχής, λαμβάνει χώρα το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου.
Πρόκειται για μια ανταλλαγή πυρών ανάμεσα στις δυο μεγαλύτερες ενορίες της πόλης αυτής του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας της Ερυθιανής.
Αρχικά, οι κάτοικοι των δύο ενοριών των εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια. Με το πέρασμα του χρόνου αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες- βεγγαλικά, που κατασκευάζουν οι ίδιοι. Τα υλικά που χρησιμοποιούν είναι νίτρο, θειάφι και μπαρούτι και για την κατασκευή τους απαιτείται μεγάλη προσοχή και εμπειρία που κληροδοτείται πια από γενιά σε γενιά.
Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει σχεδόν αμέσως μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Τα τελευταία χρόνια οι ποσότητες των ρουκετών που κατασκευάζονται φτάνουν τις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που παρουσιάζουν στον ανοιξιάτικο ουρανό το βράδυ της Ανάστασης είναι πραγματικά φαντασμαγορικό.
Μάθετε περισσότερα για το Πάσχα στη Χίο!
ΙΕΡΟΣ ΝΙΠΤΗΡΑΣ | ΠΑΤΜΟΣ
Η τελετή του Ιερού Νιπτήρα στην Πάτμο είναι ένα θρησκευτικό έθιμο και πρόκειται για την αναπαράσταση της πράξης του Ιησού πριν το Μυστικό Δείπνο. Ο Χριστός πήρε μια λεκάνη νερό και έπλυνε τα πόδια των μαθητών του. Η αναπαράσταση λαμβάνει χώρα το μεσημέρι της Μεγάλης Πέμπτης, στην πλατεία Ξάνθου, μπροστά στο Δημαρχείο.
Τους 12 Αποστόλους υποδύονται μοναχοί ή κληρικοί, το ρόλο του Χριστού, ο ηγούμενος της Μονής Θεολόγου, ενώ το ρόλο του Ευαγγελιστή ένας κληρικός. Η αναπαράσταση γίνεται μέσα σε αυστηρά μοναστηριακό κλίμα με τον Απόστολο Πέτρο και τον Ιούδα ως «πρωταγωνιστές» μέχρι την ώρα που ο ηγούμενος θα ραντίσει συμβολικά τα πόδια των μοναχών με νερό. Έπειτα η πομπή επιστρέφει στο μοναστήρι.
Μάθετε περισσότερα για το Πάσχα στην Πάτμο!
ΣΤΑΥΡΟΠΡΟΣΚΥΝΗΣΗ | ΜΕΤΕΩΡΑ
Το επιβλητικό λίθινο δάσος των Μετεώρων με τα μοναστήρια με την πλούσια ιστορία προσφέρεται ως ιδανικός προορισμός για τη γιορτή της Χριστιανοσύνης. Ιδιαίτερα μεγάλο ενδιαφέρον συγκεντρώνουν η λειτουργική προσέγγιση, τα έθιμα και οι παραδόσεις κάθε μοναστηριού στα Μετέωρα.
Στην περιοχή της Καλαμπάκας κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα διαδραματίζεται το έθιμο της Σταυροπροσκύνησης. Η τρίτη Κυριακή των Νηστειών ονομάζεται «Κυριακή της Σταυροπροσκύνησης». Μετά από τη μεγάλη Δοξολογία στον Όρθρο, ο Σταυρός μεταφέρεται σε μια σεμνή πομπή στο κέντρο του Ναού και παραμένει εκεί όλη την υπόλοιπη εβδομάδα. Στο τέλος κάθε λειτουργίας γίνεται προσκύνηση του Σταυρού.
Οι γυναίκες ανεβαίνουν στο βράχο της «μικρής Αιάς», όπως λέγεται, τραγουδώντας τα γνωστά πασχαλοτράγουδα. Στη συνέχεια κατεβαίνουν στον Άγιο Αντώνιο, το μικρό εκκλησάκι που βρίσκεται στα ριζά του βράχου πιάνοντας χορό, επαναλαμβάνοντας τα γνωστά τραγούδια της Πασχαλιάς και αφού χτυπήσει η καμπάνα της Μεγάλης Εκκλησιάς -όπως αποκαλούσαν οι παλιοί Καλαμπακιώτες τον Ιστορικό Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου- μαζεύονται για να παρακολουθήσουν τον Εσπερινό.
ΘΑΛΑΣΣΙΝΗ ΠΕΡΙΦΟΡΑ | ΥΔΡΑ
Το Πάσχα στην Ύδρα είναι σίγουρα διαφορετικό από οτιδήποτε άλλο έχεις ζήσει. Σε αυτό το νησί της Ελλάδος με την ένδοξη ιστορία οι ντόπιοι ξέρουν να κρατούν τις παραδόσεις.
Όποιος επιλέξει να περάσει αυτές τις άγιες μέρες στο νησί της Ύδρας θα ζήσει από κοντά τη μοναδική εμπειρία της περιφοράς του επιταφίου στη συνοικία Καμίνι. Ο επιτάφιος εδώ μπαίνει στη θάλασσα όπου διαβάζεται η Ακολουθία του Επιταφίου, δημιουργώντας μία ατμόσφαιρα κατανυκτική την οποία απολαμβάνουν κάθε χρόνο εκατοντάδες επισκέπτες του νησιού. Στη συνέχεια, τέσσερις επιτάφιοι συναντώνται στο κεντρικό λιμάνι.
Την ημέρα του Πάσχα ο Ιούδας κρεμασμένος παραδίδεται στις φλόγες αφού πρώτα «τιμωρηθεί» από τα όπλα των ντόπιων.
ΑΕΡΟΣΤΑΤΑ | ΛΕΩΝΙΔΙΟ
Οι γυναίκες τραγουδώντας στους κήπους μαζεύουν τριαντάφυλλα, αγριολούλουδα, βιολέτες λευκές, κόκκινες, μωβ για να κεντήσουν τα στεφάνια και να πλέξουν τους σταυρούς που θα στολίσουν τους Επιταφίους της Μεγάλης Παρασκευής, για να πραγματοποιήσουν μια μαγευτική περιφορά στις γειτονιές του Λεωνιδίου την πένθιμη αυτή νύχτα. Τα κορίτσια κόβουν πορτοκάλια, νεράντζια και ότι φρούτο φανταστείς από τα δέντρα για να τα κάνουν φαναράκια που θα φωτίσουν τους δρόμους και τα παραδοσιακά σοκάκια της αγοράς.
Το αποκορύφωμα όμως, η έκσταση της δημιουργίας η εκδήλωση της ελευθερίας, το νόημα της Ανάστασης είναι η κατασκευή των αεροστάτων, που μικροί, μεγάλοι άντρες και γυναίκες, επιδίδονται εβδομάδες πριν το Μεγάλο Σάββατο που έχουν την τιμητική τους και μοναδική παρουσία.
Δεκαέξι πολύχρωμες λεπτές κόλλες ενώνονται και στη βάση τους πλεγμένο ένα στρογγυλό καλάμι που πάνω στο σταυρωτό σύρμα του θα μπει η «κολημάρα», το πανί ποτισμένο με λάδι και λίγο πετρέλαιο, τα καύσιμα για να το απελευθερώσουν.
Δεν είναι ένα και δύο. Πάνω από 1.000 τέτοια αερόστατα, απ’ όλες τις ενορίες του Λεωνιδίου, θα κάνουν το ταξίδι τους τη γλυκιά αναστάσιμη βραδιά, συμπληρώνοντας τον ουρανό μ’ αστέρια, δηλώνοντας ταυτόχρονα την Ανάσταση της ψυχής, την απελευθέρωση, την κάθαρση από τα δεινά, τον εξορκισμό του κακού στον οποίο συμβάλλουν βέβαια τα βαρελότα, οι δυναμίτες και τα βεγγαλικά που με τον πιο προσεκτικό τρόπο πετάγονται από τους άντρες και τους μεγαλύτερους.
Το κάψιμο του Ιούδα, σωρός από ξύλα, αφάνες και κλαδιά συμπληρώνει την εικόνα της Ανάστασης. Κι όλα αυτά με το Χριστός Ανέστη!
Μάθετε περισσότερα για το Πάσχα στο Λεωνίδιο!
ΣΑΪΤΟΠΟΛΕΜΟΣ | ΚΑΛΑΜΑΤΑ
Ένα από τα πιο παλιά πασχαλινά έθιμα στην Μεσσηνία με επίκεντρο την πόλη της Καλαμάτας είναι ο Σαϊτοπόλεμος. Ένα έθιμο με ρίζες από την επανάσταση του 1821 το οποίο αναβιώνει κάθε Κυριακή του Πάσχα στην Καλαμάτα και λίγες άλλες περιοχές της Μεσσηνίας, όπως η Εύα, ο Άρις και η Θουρία. Κάθε χρόνο μετά την Καθαρή Δευτέρα διάφορες ομάδες που αποκαλούνται “Μπουλούκια” αρχίζουν την σαρανταήμερη προετοιμασία τους.
Ανήμερα του Πάσχα, στις 20.00, στο βόρειο πάρκινγκ του Νέδοντα, τα μπουλούκια των σαϊτολόγων πραγματοποιούν το σαϊτοπόλεμο. Το έθιμο προήλθε από μια ευφυή χρήση των Ελλήνων στον απελευθερωτικό πόλεμο του 1821, ως ένα είδος εκφοβισμού του ιππικού των Τούρκων. Αρχικά ήταν αυτοσχέδιες κατασκευές, όπου με χρήση μπαρουτιού τοποθετημένο σε αδειασμένο καλάμι, απελευθέρωναν ισχυρή φλόγα από την μια πλευρά που τρομοκρατούσε τα υποζύγια των Τούρκων ιππέων. Μετά το πέρας του πολέμου αυτές οι αυτοσχέδιες κατασκευές εξελίχθηκαν και μετατράπηκαν στο γνωστό έθιμο του Σαϊτοπόλεμου.
Τη Δευτέρα του Πάσχα, στις 20.30, στην Τοπική Κοινότητα Αιθαίας (κεντρική πλατεία) λαμβάνουν χώρα τα έθιμα του Σαϊτοπόλεμου και το κάψιμο του Ιούδα.
ΚΑΨΙΜΟ ΤΟΥ ΙΟΥΔΑ | ΚΡΗΤΗ
Στην Κρήτη, τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας είναι πολλά και πέρα από τα γνωστά που ισχύουν σε όλη την Ελλάδα στα χωριά της Κρήτης -κυρίως- τηρούνται τα εξής:
Όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα δεν ακούν τραγούδια, δεν τραγουδάνε ούτε σφυρίζουν, στα καφενεία δεν παίζουν χαρτιά και με ένα σπαούλι (σπάγκο) κρεμούν τον Φάντη της τράπουλας από το ταβάνι. Τα αγόρια και οι μεγάλοι άντρες όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα κόβουν ξύλα κυρίως κατσοπρίνια, ασπαλάθους και άλλους θάμνους και το Μεγάλο Σάββατο φτιάχνουν τη ρεματιά ύψους 3-4 μέτρων και πλάτους 6-8 μέτρων για να κάψουν το ομοίωμα του Ιούδα.
Την Μεγάλη Πέμπτη φτιάχνουν ένα ανθρώπινο ομοίωμα από ξύλα, τον «Ιούδα», τον οποίο περιφέρουν σε όλα τα σπίτια του χωριού και τον χτυπούν και κακίζουν για την αισχρή προδοσία του. Οι γυναίκες δίνουν ό,τι παλαιά ρούχα έχουν για να ντυθεί «ο βρώμος ο Ιούδας», τον οποίο παραγεμίζουν με άχερα. Τα αρνιά για το Πάσχα σφάζονται Μεγάλη Τετάρτη και Μεγάλη Πέμπτη.
Οι ανύπαντρες κοπέλες μαζεύουν από τους κήπους κρίνους, τριαντάφυλλα, άνθη λεμονιάς και άλλα λουλούδια για το στολισμό του Επιταφίου τη Μεγάλη Πέμπτη. Στην Κρήτη, ειδικά τη Μεγάλη Παρασκευή, υπάρχει το έθιμο στο οποίο ο ιερέας μνημονεύει εντός της Εκκλησίας πριν την περιφορά του Επιταφίου τα ονόματα όλων των κεκοιμημένων συγχωριανών της κάθε οικογένειας, έστω και πολλές γενεές πίσω.
Το Μεγάλο Σάββατο, το ομοίωμα του Ιούδα τοποθετείται πάνω στη ρεματιά με τα ξύλα, για το φόβο των Ιουδαίων, δηλαδή των γειτονικών χωριών που επιδιώκουν να κλάψουν τον Ιούδα. Το βράδυ της Ανάστασης, με το Χριστός Ανέστη, τα κοπέλια βάζουν φωτιά στον Ιούδα, ο οποίος καίγεται με τα απαραίτητα μπαλοταρίσματα. Την ημέρα της Ανάστασης ακόμα και εχθροί δίνουν το φιλί της Αγάπης στο προαύλιο της εκκλησίας.
ΜΕΤΑΜΕΣΟΝΥΚΤΙΟΣ ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ | ΖΑΚΥΝΘΟΣ
Η ακολουθία του Επιταφίου στη Ζάκυνθο, σύμφωνα με παλαιό έθιμο, δε γίνεται το βράδυ της Μεγάλης Παρασκευής, αλλά τις πρώτες πρωινές ώρες του Μεγάλου Σαββάτου και συγκεκριμένα στις 02:00 το πρωί. Στις 04:00 περίπου το πρωί γίνεται η έξοδος του Επιταφίου, ο οποίος επιστρέφει γύρω στις 5.30 στο ναό, όπου συνεχίζεται η Ακολουθία. Κατά την πρώτη Ανάσταση πραγματοποιείται και το σπάσιμο των πήλινων σταμνών από τις νοικοκυρές όλων των σπιτιών.
Ο «ΝΕΚΡΟΣ» ΖΑΦΕΙΡΗΣ | ΗΠΕΙΡΟΣ
Την Κυριακή του Πάσχα και καθ’όλη τη διάρκεια της Άνοιξης στην Ήπειρο αλλά και σε κάποια μέρη της Μακεδονίας αναβιώνει το έθιμο του Ζαφείρη. Το όνομα δεν είναι σταθερό και μπορεί και να συναντηθεί ως Μαγιόπουλο ή ακόμα και Φουσκοδέντρι.
Το έθιμο αυτό είναι ουσιαστικά ένα παιδικό παιχνίδι και την αναβίωση του. Το παιδί που έχει το ρόλο του Ζαφείρη παριστάνει το νεκρό, ενώ τα υπόλοιπα μαζεύουν λουλούδια και φύλλα. Τον στολίζουν και παράλληλα τον μοιρολογούν κρατώντας στα χέρια τους καλάμια αντί για λαμπάδες. Στο τέλος του μοιρολογιού, όλα τα παιδιά μαζί φωνάζουν «Σήκου Ζαφείρη, Σήκου!» και ο «νεκρός» ανασταίνεται από το στολισμένο με λουλούδια κρεβάτι του και τα κυνηγά φωνάζοντας και γελώντας. Αλίμονο στον άτυχο που θα πιάσει ο αναστημένος Ζαφείρης, γιατί θα είναι ο «νεκρός» της επόμενης χρονιάς ή του επόμενου γύρου.
Πάσχα: Τι είναι, τι γιορτάζουμε και ποια είναι τα έθιμα; Μέρος 2
Γιατί το Πάσχα βάφουμε αυγά;
Ένα από τα πιο διαδεδομένα έθιμα του Πάσχα είναι το βάψιμο των αυγών, το οποίο είθισται να γίνεται τη Μεγάλη Πέμπτη. Το βάμιψο των αυγών είναι ένα προχριστιανικό συμβόλο της ζωής, ενισχυμένο με τον συμβολισμό του κόκκινου χρώματος από το αίμα της θυσίας του Χριστού και αποτελεί για το Πάσχα απαραίτητο σύμβολο.
Το αυγό συμβολίζει τον τάφο του Χριστού που ήταν ερμητικά κλειστός, όπως το περίβλημα του αυγού , αλλά έκρυβε μέσα του τη «Ζωή», αφού από αυτόν βγήκε ο Χριστός και αναστήθηκε.
Μπορεί τα τελευταία χρόνια το αυγά το Πάσχα να βάφονται σε διάφορα χρώματα, όμως η παράδοση τα θέλει κόκκινα. Είναι γεγονός πως τα χρωματιστά αυγά τα συναντάμε στην αρχαιότητα, στη Ρώμη, στην Ελλάδα, στην Κίνα, στην Αίγυπτο, ως δώρα στις ανοιξιάτικες γιορτές μαζί με κουνέλια, τα οποία ήταν το σύμβολο της γονιμότητας.
Πώς ακριβώς όμως, καταλήγουμε στην επιλογή του κόκκινου χρώματος, δεν είναι ξεκάθαρο. Οι εξηγήσεις που υπάρχουν, είναι πολλές. Μία από τις πιο αποδεκτές είναι πως το κόκκινο συμβολίζει το αίμα και τη θυσία του Ιησού. Οι άλλες ερμηνείες, έχουν πρωταγωνίστριές τους, τρεις γυναίκες : Την Παναγία, τη Μαγδαληνή και μία δύσπιστη ανώνυμη γυναίκα.
Η Παναγία πίσω απο το έθιμο των «κόκκινων αυγών»
Μία εξήγηση που δίνεται συχνά, λέει ότι η Παναγία πήρε ένα καλάθι αυγά και τα πρόσφερε στους φρουρούς Του Υιού της, ικετεύοντάς τους να του φέρονται καλά! Όταν τα δάκρυά της έπεσαν πάνω στα αυγά, αυτά βάφτηκαν κόκκινα!
Τα κόκκινα αυγά και η Μαγδαληνή
Μια άλλη ιστορία συνδέει το κόκκινο χρώμα με τη Μαρία Μαγδαληνή. Όταν ο Ρωμαίος αυτοκράτορας ενημερώθηκε για την Ανάσταση του Χριστού, τη θεώρησε τόσο απίθανη «όσο και το να βαφτούν τα αυγά κόκκινα». Η Μαρία Μαγδαληνή τότε, χρωμάτισε μερικά αυγά κόκκινα και του τα πήγε για να του επιβεβαιώσει το γεγονός.
Η δύσπιστη γυναίκα
Μία παραλλαγή της παραπάνω ιστορίας, θέλει μία γυναίκα να μην πιστεύει την είδηση της Ανάστασης Του Ιησού και να λέει: «Όταν τα αυγά που κρατώ θα γίνουν κόκκινα, τότε θα αναστηθεί και ο Χριστός». Και τότε αυτά έγιναν κόκκινα»!
Κόκκινο είναι και το χρώμα της χαράς. Χαράς για την Ανάσταση του Χριστού.
Είναι παράλληλα όμως και χρώμα αποτρεπτικό. Κόκκινες βελέντζες και κόκκινα μαντίλια κρεμούσαν τη Μεγάλη Πέμπτη στην Καστοριά οι γυναίκες για το καλό. Κόκκινο πανί έβαφαν μαζί με τα αυγά τους στη Μεσημβρία και το κρεμούσαν στο παράθυρο για σαράντα μέρες, για να μην τους πιάνει το μάτι.
Το βάψιμο των αυγών γινόταν τη Μεγάλη Πέμπτη γι αυτό και τη λέγαν Κόκκινη Πέφτη ή Κοκκινοπέφτη. Παλιότερα το συνήθιζαν κι αποβραδίς, πάντοτε τα μεσάνυχτα, με το ξεκίνημα της νέας μέρας. Καινούρια πρέπει να ήταν η κατσαρόλα που θα έβαφαν τα αυγά και ο αριθμός τους ορισμένος και τη μπογιά τη φύλαγαν σαράντα μέρες και δεν την έχυναν, ακόμα και τότε, έξω από το σπίτι.
Τα κόκκινα σαν αίμα αυγά, για να τιμήσουν το αίμα του Ιησού Χριστού, ανταλλάσσονται στην Ελλάδα.Μόνο όσοι πενθούν από πρόσφατο θάνατο οικείου προσώπου δε βάφουν αβγά για το Πάσχα. Αλλά και σε αυτούς θα φέρουν οι συγγενείς και οι φίλοι βαμμένα αβγά και από αυτά θα αφήσουν και στον τάφο του αγαπημένου τους.
Το 1ο Μέρος εδώ: https://fosstoskotadi.blogspot.com/2021/04/1_22.html
Πάσχα: Τι είναι, τι γιορτάζουμε και ποια είναι τα έθιμα; Μέρος 1
Ιουδαϊκό πασχαλινό γεύμα
Πάσχα ονομάζεται η μεγάλη γιορτή του Χριστιανισμού και του ιουδαϊσμού. Στον Ιουδαϊσμό καθιερώθηκε ως η ανάμνηση της Εξόδου, που ελευθέρωσε τους Εβραίους από την αιγυπτιακή δουλεία. Μεταγενέστερα υιοθετήθηκε ως εορτασμός από τους Χριστιανούς αναφορικά με το θυσιαστικό θάνατο και την ανάσταση του Ιησού Χριστού.
Το γεγονός της απελευθέρωσης αυτής συνέβη με μια σειρά θεϊκών προνοιακών παρεμβάσεων, από τις οποίες η σημαντικότερη εκδηλώνεται τη νύχτα κατά την οποία θα εξολοθρεύονταν τα πρωτότοκα των ανθρώπων και των ζώων των Αιγυπτίων , ενώ τα σπίτια των Εβραίων θα προστατεύονταν αφού οι πόρτες τους είχαν σημαδευτεί με το αίμα του αρνιού που είχαν θυσιάσει.
Προέλευση
O όρος Πάσχα προέρχεται από το αραμαϊκό πασ'ά και το εβραϊκό πέσαχ. Κάποιοι μελετητές έχουν προτείνει ως προέλευση του εβραϊκού όρου ξένη ετυμολογία, όπως η ασσυριακή πασαχού (πραύνω) ή η αιγυπτιακή πασ' (ανάμνηση) ή πεσάχ (πλήγμα). Ορισμένοι ερευνητές ανιχνεύουν τις αρχές των εορταστικών εκδηλώσεων του Πάσχα σε χαναανιτικές γιορτές που σχετίζονται με την συγκομιδή κριθαριού την άνοιξη. Άλλοι μελετητές θεωρούν ότι η ρίζα του Πάσχα βρίσκεται σε γιορτές και ιεροτελεστίες της άνοιξης της προ-ισραηλιτικής εποχής με την έννοια των ποιμένων που υποβάλλουν αίτημα στο θεό για την προστασία του κοπαδιού τους.Εντούτοις , αυτές οι υποθέσεις δεν θεωρούνται επαρκώς τεκμηριωμένες.
Πάντως, η Βίβλος συσχετίζει το πέσαχ με το ρήμα πασάχ πού σημαίνει είτε χωλαίνω, είτε εκτελώ τελετουργικό χορό γύρω από τη θυσία (Γ' Βασ. 18:21,26), είτε, μεταφορικά, "ξεφεύγω", "προσπερνώ", "απαλλάσσω". Το Πάσχα, είναι η προσπέραση του αγγέλου του Θεού πάνω από τα σπίτια των Ισραηλιτών, ενώ έπληττε με θάνατο τα πρωτότοκα αγόρια των σπιτιών των Αιγυπτίων.
Σύμφωνα με τις Εβραϊκές Γραφές, το Πάσχα αποτελούσε ανάμνηση της εξόδου από την δουλεία της Αιγύπτου υπό την ηγεσία του Μωυσή μέσω θεϊκής παρέμβασης. Το Πάσχα αποτελούσε οικογενειακή εορτή. Εορταζόταν νύχτα, στην πανσέληνο της εαρινής ισημερίας, την 14η του μήνα Αβίβ (που ονομάστηκε Νισάν μετά την Βαβυλωνιακή εξορία) με προσφορά ενός νεαρού ζώου, χρονιάρικου, για να ευλογηθεί από το Θεό όλο το κοπάδι. Το σφάγιο ήταν αρνί ή κατσίκι, αρσενικό και αρτιμελές (Εξ. 12:3-6), δεν έπρεπε να σπάσει κανένα κόκαλο του (Έξ. 12:46, Αρ. 9:12) ενώ το αίμα του ως ένδειξη προστασίας, το έβαζαν στην είσοδο κάθε σπιτιού (Εξ. 12:7,22). Οι μετέχοντες στο δείπνο ήταν ντυμένοι, έτοιμοι για ταξίδι (Έξ. 12:8-11).
Αυτά τα στοιχεία νομαδικής, οικογενειακής ζωής μας δείχνουν μια πολύ παλαιότερη προέλευση του Πάσχα, που θα μπορούσε να είναι η θυσία που ζήτησαν οι Ισραηλίτες από τον Φαραώ να πάνε να γιορτάσουν στην έρημο (Έξ. 3:18, 5:1 εξ). Παρ' όλα αυτά όμως, η έξοδος από την Αίγυπτο έδωσε στο Πάσχα την οριστική του σημασία.
Το αναμνηστικό γεύμα του ιουδαϊκού Πάσχα, το οποίο περιλαμβάνει άζυμο ψωμί και κρασί, ονομάζεται Σεντέρ.
Χριστιανικό Πάσχα
Το Χριστιανικό Πάσχα, ή κοινώς Πασχαλιά ή Λαμπρή, και ειδικότερα η Ανάσταση του Χριστού ή απλώς Ανάσταση, είναι η σπουδαιότερη γιορτή του Χριστιανισμού. Εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη πανσέληνο που ακολουθεί την εαρινή ισημερία.
H Ορθόδοξη Εκκλησία υπολογίζει το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πρώτη Ιουλιανή ή Μετώνεια πανσέληνο (συμβαίνει 4 ή 5 ημέρες αργότερα από την πραγματική αστρονομική πανσέληνο) που ακολουθεί την πλασματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου του παλαιού ημερολογίου (η πλασματική ισημερία συμβαίνει στις 3 Απριλίου του νέου ημερολογίου) και την οποία Μετώνεια πανσέληνο ονομάζει Νομικό Φάσκα ,επειδή πιστεύει λανθασμένα πως το Εβραϊκό Πάσχα εορτάζεται την ημέρα της πλασματικής αυτής πανσελήνου (κάτι που φυσικά δεν ισχύει,διότι οι Εβραίοι έχουν αναγνωρίσει το σφάλμα της Μετώνειας πανσελήνου και εορτάζουν το Πάσχα τους κατά την ημέρα της πραγματικής αστρονομικής πανσελήνου,εξακολουθούν όμως να υπολογίζουν την πασχαλινή τους πανσέληνο τουλάχιστον 5 ημέρες μετά την ισημερία,πράγμα που σημαίνει πως το Πάσχα τους εορτάζεται στο διάστημα 26 Μαρτίου-23 Απριλίου και κάποιες φορές μετά τη δεύτερη εαρινή πανσέληνο,όταν η πρώτη συμβεί μεταξύ 21-25 Μαρτίου).Η Ορθόδοξη Εκκλησία λαμβάνει υπόψιν της το Νομικό Φάσκα ,για να μήν παραβιάζεται ο όρος της Συνόδου της Νίκαιας και συμβεί να υπάρξει συνεορτασμός Εβραϊκού Πάσχα και χριστιανικού ,πράγμα που απαγορεύεται(αν και παραβιάζει πλέον τους άλλους όρους της συνόδου εξαιτίας των λανθασμένων υπολογισμών της πανσελήνου και της εαρινής ισημερίας).Έτσι το Ορθόδοξο Πάσχα στην Ελλάδα εορτάζεται με το νέο ημερολόγιο τουλάχιστον 14 ημέρες αργότερα από την πραγματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου (πάντοτε από τις 4 Απριλίου του νέου ημερολογίου και αργότερα,επειδή για τον εορτασμό λαμβάνεται υπόψη η πλασματική εαρινή ισημερία τις 21ης Μαρτίου του παλαιού ημερολογίου ,η οποία αντιστοιχεί στις 3 Απριλίου με το νέο ημερολόγιο) καθώς και τουλάχιστον 5 με 6 ημέρες αργότερα από την πραγματική αστρονομική πανσέληνο που συμβαίνει μετά την πλασματική εαρινή ισημερία του παλαιού ημερολογίου .Επίσης,επειδή οι δύο πανσέληνοι (αστρονομική και μετώνεια),δεν πέφτουν πάντα μέσα στην ίδια εβδομάδα,πολλές φορές η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν υπολογίζει το Πάσχα την πρώτη Κυριακή μετά την πραγματική αστρονομική πανσέληνο που συμβαίνει μετά την πραγματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου ,σύμφωνα με την απόφαση της Συνόδου της Νίκαιας ,αλλά την δεύτερη Κυριακή ,γι αυτό και πολλές χρονιές εορτάζεται μια εβδομάδα αργότερα από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία ,επειδή αυτή λαμβάνει υπόψιν της μόνο την πραγματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου και την πρώτη Κυριακή μετά την πραγματική αστρονομική πανσέληνο ,ενώ δεν λαμβάνει καθόλου υπόψιν της την ημερομηνία του Εβραϊκού Πάσχα ,το οποίο δεν εορτάζεται ποτέ πριν τις 26 Μαρτίου του νέου ημερολογίου και είναι δυνατόν κάποιες χρονιές (όταν η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί στο διάστημα 21-25 Μαρτίου) να εορταστεί το Ρωμαιοκαθολικό Πάσχα πρίν το εβραϊκό .Ακόμα,κάποιες φορές το Ορθόδοξο Πάσχα δεν συμβαίνει μετά από την πρώτη πραγματική αστρονομική πανσέληνο μετά την πραγματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου,σύμφωνα με την απόφαση της Συνόδου της Νίκαιας ,αλλά μετά τη δεύτερη αστρονομική πανσέληνο ,η οποία χαρακτηρίζεται λανθασμένα ως πασχαλινή (δίνεται Νομικό Φάσκα στη δεύτερη εαρινή μετώνεια πανσέληνο,ενώ οι Εβραίοι έχουν ήδη εορτάσει το Πάσχα τους κατά την πρώτη εαρινή αστρονομική πανσέληνο,εφόσον αυτή συνέβη από τις 26 Μαρτίου και μετά).Αυτό μπορεί να συμβεί μόνο στην περίπτωση που η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί στο διάστημα από 21 έως 29 Μαρτίου του νέου ημερολογίου (επειδή στο διάστημα 30 Μαρτίου έως 3 Απριλίου του νέου ημερολογίου η πλασματική μετώνεια πανσέληνος συμβαίνει μετά την πλασματική εαρινή ισημερία της 21ης Μαρτίου και μας δίνει σωστό εορτασμό του Πάσχα μετά την πρώτη εαρινή πανσέληνο).Λόγω των συνδυασμών αυτων των 2 γεγονότων(εορτασμός την πρώτη ή την δεύτερη Κυριακή,μετά την πρώτη ή την δεύτερη εαρινή πανσέληνο),κάποιες χρονιές τα δύο Πάσχα (ορθόδοξο και ρωμαιοκαθολικό) εορτάζονται έως και με 35 ημέρες διαφορά(εορτασμός απο 22 Μαρτίου έως 3 Απριλίου οι Ρωμαιοκαθολικοί,και το ίδιο έτος από 26 Απριλίου έως 8 Μαϊου οι Ορθόδοξοι).Συνεορτασμό με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία έχουμε μόνο στην περίπτωση όπου η πραγματική αστρονομική πανσέληνος συμβεί από τις 3 έως και 18 Απριλίου του νέου ημερολογίου καθώς και εάν οι δύο πανσέληνοι (μετώνεια και αστρονομική) συμπέσουν μέσα στην ίδια εβδομάδα (η πραγματική αστρονομική πανσέληνος πρέπει να συμβεί από Κυριακή έως Τρίτη,για να συμβεί και η μετώνεια πανσέληνος από Πέμπτη έως Σάββατο της ίδιας εβδομάδας και να υπάρξει την ερχόμενη Κυριακή συνεορτασμός Ορθόδοξων και Ρωμαιοκαθολικών).Οπότε η περίοδος που τα 2 Πάσχα μπορούν να συνεορταστούν κυμαίνεται με το νέο ημερολόγιο από τις 4 Απριλίου ο νωρίτερος συνεορτασμός έως τις 25 Απριλίου ο αργότερος συνεορτασμός.
Με τον όρο Ανάσταση αναφερόμαστε είτε στην εβδομάδα της Ανάστασης μέχρι το Σάββατο της Διακαινησίμου, είτε στην περίοδο των 50 ημερών που ακολουθούν την εορτή της Ανάστασης, όπου και η καλούμενη τελευταία ημέρα (αριθμητικά) Πεντηκοστή.
Η εορτή της Ανάστασης του Ιησού Χριστού, λόγω της σπουδαιότητάς της, επηρεάζει το εορτολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας τόσο 40 ημέρες πριν από αυτό (Μεγάλη Τεσσαρακοστή, Τριώδιο) όσο και 50 ημέρες μετά (περίοδος Πεντηκοσταρίου). Οι ακολουθίες που τελούνται τότε έχουν αρχαιοπρέπεια (ανάγονται στους πρώτους αιώνες του Χριστιανισμού όπως η αφή του Αγίου Φωτός), κατάνυξη και λαμπρότητα, και περιγράφονται λεπτομερώς στο τυπικό της Εκκλησίας.
Ιστορία του εορτασμού της Ανάστασης
Στην Καινή Διαθήκη, δεν καταγράφονται πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο που τηρούσαν την εορτή της Ανάστασης τα μέλη της πρώτης χριστιανικής εκκλησίας. Έτσι, μεταγενέστεροι Χριστιανοί άρχισαν να επιχειρηματολογούν όσον αφορά τις πρακτικές των πρώτων Χριστιανών. Η πρώτη «πασχάλια έριδα» σχετικά με τον ετήσιο εορτασμό του χριστιανικού Πάσχα, δηλαδή της Ανάστασης, εμφανίστηκε κατά το 2ο αιώνα. Οι εκκλησίες της Μικράς Ασίας ακολουθούσαν την αρχαία ιωάννεια «τεσσαρεσκαιδεκατική» πρακτική, τηρώντας σε ετήσια βάση τον "Μυστικό Δείπνο" την ίδια ημερομηνία με το Πάσχα των Εβραίων. Αυτό σήμαινε ότι εορταζόταν το Πάσχα την ημέρα που αντιστοιχούσε στις 14 του ιουδαϊκού μήνα Νισάν, ανεξαρτήτως από το αν αυτή η ημέρα συνέπιπτε να είναι Κυριακή (η οποία ονομαζόταν τότε «Ημέρα του Ήλιου»). Οι αντίπαλοί τους επιχειρηματολογούσαν υπέρ της άποψης ότι η Ανάσταση θα έπρεπε να εορτάζεται την πρώτη Κυριακή μετά το ιουδαϊκό Πάσχα. Η διαμάχη συνέχισε να εντείνεται ως το δεύτερο μέρος του 2ου αιώνα, με την πλειονότητα των εκκλησιών να προσκολλούνται στην άποψη της τήρησης της Ανάστασης την Κυριακή. Εντούτοις, οι εκκλησιαστικές διαμάχες που αφορούσαν την ημερομηνία του εορτασμού του Πάσχα δεν έπαψαν κατά τους επόμενους αιώνες.
Ήδη κατά τον 2ο αιώνα η κύρια ημέρα λατρείας, μελέτης των Γραφών και εορτασμού της Θείας Ευχαριστίας ήταν η Κυριακή, ως ανάμνηση της ανάστασης του Χριστού. Τη Θεία Κοινωνία, που τηρούσαν πλέον οι Χριστιανοί ακολουθώντας την εντολή του Ιησού, αποτελούσε εξέχων στοιχείο της κοινοτικής ζωής της εκκλησίας ήδη από τις ημέρες των αποστόλων. Ταυτόχρονα δε, με την εορτή άρχισε να τηρείται και η λεγόμενη Πασχάλεια νηστεία, που σε κάθε τοπική εκκλησία είχε ορισμένο διάστημα ασκήσεως.
Τελικά η Α΄ Οικουμενική σύνοδος αποφάσισε οριστικά για μια κοινή ημερομηνία τέλεσης του εορτασμού του Πάσχα ως την πρώτη Κυριακή μετά την πανσέληνο της Εαρινής Ισημερίας, που τηρείται μέχρι σήμερα με κάποιες παραλλαγές από τις διάφορες ομολογίες.
Λαογραφία
Με βάση τα έθιμα της Μεγάλης Εβδομάδας στα ελληνικά σπίτια πλάθουν κουλουράκια ή/και τσουρέκια (τη Μεγάλη Τρίτη ή τη Μεγάλη Πέμπτη), ενώ τη Μεγάλη Πέμπτη βάφουν κόκκινα αυγά[15]. Τα λαϊκά έθιμα κατά το σύγχρονο εορτασμό της Ανάστασης στην Ελλάδα, περιλαμβάνουν το άναμμα λαμπάδων και τη μεταφορά του Αγίου Φωτός στα σπίτια από την τελετουργία της Ανάστασης στις εκκλησίες, δείπνο με κύριο φαγητό τη μαγειρίτσα, το βράδυ της Ανάστασης, το τσούγκρισμα των κόκκινων αυγών στο σπίτι ή έξω από την Εκκλησία, το «φιλί της αγάπης» την ώρα της Ανάστασης, το σούβλισμα του αρνιού κατά την Κυριακή του Πάσχα και άλλες εκδηλώσεις.
Εορτολόγιο
Την ημέρα του Πάσχα, σύμφωνα με το ελληνικό/ορθόδοξο εορτολόγιο, γιορτάζουν αρκετά ελληνικά ονόματα: ο Αναστάσιος, η Αναστασία, ο Λάμπρος, η Λαμπρινή, ο Ανέστης, ο Πασχάλης, ο Στασινός κ.α.
Ανάσταση Προσευχή
Κυριακή Άγιο Πάσχα (Ημέρα Ανάστασης.)
Χριστός Ανέστη εκ νεκρών,
θανάτω θάνατον πατήσας
και τοις εν τοις μνήμασιν,
ζωήν χαρισάμενος
Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι,
προσκυνήσομεν Άγιον, Κύριον,
Ιησούν
τον μόνον αναμάρτητον.
Τον Σταυρόν Σου Χριστέ προσκυνούμεν
και την Αγίαν σου Ανάστασην
υμνούμεν και δοξάζωμεν
Συ γαρ ει ο Θεός ημών,
εκτός Σου άλλον ουκ οίδαμεν,
το όνομά Σου ονομάζομεν.
Δεύτε, πάντες οι πιστοί, προσκυνήσωμεν
την του Χριστού Αγίαν Ανάστασην.
Ιδού γαρ ήλθε δια του Σταυρού
χαρά εν όλω τω κόσμω.
Δια παντός ευλογούντες τον Κύριον,
υμνούμεν την Ανάστασην Αυτού.
Σταυρόν γαρ υπομείνας δι' ημάς,
θανάτω, θάνατον ώλεσεν.