Κυριακή 7 Ιουλίου 2024
Οδυσσέας Δημητριάδης: Ο «Καλλιτέχνης του Λαού» της ΕΣΣΔ
Διακεκριμένος αρχιμουσικός της ελληνικής διασποράς, με πολύχρονη παρουσία στα μουσικά δρώμενα της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Οδυσσέας Δημητριάδης ήταν διακεκριμένος αρχιμουσικός της ελληνικής διασποράς, με πολύχρονη παρουσία στα μουσικά δρώμενα της Σοβιετικής Ένωσης.
Γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου του 1908 στο Μπατούμ της Ρωσίας (νυν Μπατούμι της Γεωργίας) από Πόντιους γονείς. Ο πατέρας του Αχιλλέας, με καταγωγή από την Τραπεζούντα, ήταν επιχειρηματίας και η μητέρα του Καλλιόπη Εφραιμίδη φρόντιζε τα του οίκου.
Με τη μουσική ασχολήθηκε από τα νεανικά του χρόνια. Σπούδασε τα βασικά της μουσικής στο Ωδείο της Τυφλίδας (με δάσκαλο, μεταξύ άλλων, τον συνθέτη Αριστοτέλη Κουντούρωφ) και συνέχισε με ανώτερες σπουδές διεύθυνσης ορχήστρας στο Ωδείο του Λένινγκραντ (νυν Αγία Πετρούπολη).
Το 1934 γνώρισε τον Δημήτρη Μητρόπουλο, που βρισκόταν στο Λένινγκραντ για σειρά συναυλιών και όταν του ανακοίνωσε την επιθυμία του να επιστρέψει στην Ελλάδα μετά το τέλος των σπουδών, αυτός τον απέτρεψε λέγοντάς του: «Δεν θα βρεις δουλειά, αλλά και αν βρεις θα πληρώνεσαι πολύ άσχημα». Η συνάντησή του με τον Μητρόπουλο υπήρξε καταλυτική για τον νεαρό Δημητριάδη, που αποφάσισε να παραμείνει και να σταδιοδρομήσει στη Σοβιετική Ένωση.
Το 1937, ανέλαβε αρχιμουσικός και διευθυντής της Όπερας και του Μπαλέτου της Τυφλίδας, θέση την οποία διατήρησε έως το 1965. Ενδιάμεσα υπήρξε αρχιμουσικός και της Κρατικής Συμφωνικής Ορχήστρας της Γεωργίας (1947-1952). Από το 1965 έως το 1973 διατέλεσε αρχιμουσικός της Ορχήστρας του Θεάτρου Μπολσόι της Μόσχας, ενώ πραγματοποίησε εμφανίσεις σε πολλές χώρες του κόσμου.
Το 1980 διορίσθηκε επίσημος αρχιμουσικός των Ολυμπιακών Αγώνων της Μόσχας και στην τελετή έναρξης διηύθυνε σε δική του διασκευή τον «Ολυμπιακό Ύμνο» του Σπύρου Σαμάρα. Το 1994 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και -αν και σε προχωρημένη ηλικία- συχνά ανέβαινε στο πόντιουμ ελληνικών ορχηστρών και της Λυρικής Σκηνής.
Ο Δημητριάδης, παρά την επιτυχημένη καριέρα και τις πολλές τιμές («Καλλιτέχνης του Λαού» το 1958), ένοιωθε σαν ψάρι έξω από το νερό στη Σοβιετική Ένωση. «Μισούσα το κόμμα, μισούσα τον Στάλιν. Στη Σοβιετική Ένωση είχα χάσει τον Θεό μου. Και τον βρήκα γυρίζοντας στην Ελλάδα» δήλωσε κάποτε.
Ο Οδυσσέας Δημητριάδης πέθανε πλήρης ημερών στην Τυφλίδα στις 28 Απριλίου του 2005.
Όλοι όσοι τον είχαν γνωρίσει ή είχαν παρακολουθήσει ή συμμετάσχει σε συναυλίες και παραστάσεις υπό τη διεύθυνσή του, αναφέρονταν στη μαγεία που εξέπεμπε η έντονη προσωπικότητά του. Δημιουργούσε ένα ιδιαίτερο δεσμό μεταξύ μαέστρου και ακροατή. Αυτή η μαγεία αποτέλεσε το σημαντικότερο στοιχείο του φαινομένου Δημητριάδη και ο λόγος για τον οποίο ο Ροστροπόβιτς τον χαρακτήρισε ως «τον τελευταίο των Μοϊκανών».
Νίκος Ξυλούρης: O Αρχάγγελος της Κρήτης
Έλληνας λυράρης και ερμηνευτής του δημοτικού, λαϊκού και εντέχνου τραγουδιού μας, που συνέβαλε αποφασιστικά στη διάσωση της κρητικής παραδοσιακής μουσικής.
Ο Νίκος Ξυλούρης ήταν έλληνας τραγουδιστής και λυράρης, που συνέβαλε αποφασιστικά στη διάσωση της κρητικής παραδοσιακής μουσικής. Γεννήθηκε στις 7 Ιουλίου του 1936 στα Ανώγια Ρεθύμνου από οικογένεια με μουσική παράδοση και πολλούς λυράρηδες. Ήταν μόλις πέντε ετών, όταν στις 13 Αυγούστου του 1941 οι γερμανοί κατακτητές εισέβαλαν στο χωριό του και το έκαψαν. Οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες στην κοιλάδα του Μυλοποτάμου, για να επιστρέψουν στον τόπο τους τρία χρόνια αργότερα, μετά την απελευθέρωση.
Τα πρώτα χρόνια στα κατεστραμμένα Ανώγια είναι φτωχικά και δύσκολα για την οικογένεια του Νίκου Ξυλούρη, όπως και για όλους τους συγχωριανούς του. Ο ίδιος φεύγει για το Ηράκλειο, για να μάθει γράμματα. Το σχολείο, όμως, του είναι μάλλον αγγαρεία και ήδη έχει δείξει την κλίση του στη μουσική.
Μια μέρα βλέπει έναν συγγενή του να παίζει λύρα κι από τότε του καρφώνεται η ιδέα να μάθει αυτό το όργανο. Οι αντιρρήσεις του πατέρα του κάμπτονται από τον δάσκαλό του, που αναγνώρισε από νωρίς το ταλέντο του. Έτσι, σε ηλικία μόλις 10 ετών, αποκτά την πρώτη του λύρα, σταματά το σχολείο στην Γ’ Δημοτικού και μετά από ενάμιση χρόνο μαθητείας δίπλα στον λυράρη Λεωνίδα Κλάδο, ξεκινά να βγάλει το ψωμί του παίζοντας σε γάμους, βαφτίσια και γιορτές, σ’ όλη την Κρήτη.
Το 1953 ο 17χρονος Νίκος αφήνει πίσω το χωριό του, για να εγκατασταθεί στο Ηράκλειο. Πιάνει δουλειά στο κέντρο «Κάστρο» και με τα λεφτά που παίρνει πληρώνει ίσα ίσα το ενοίκιο για την κάμαρά του. Έχει ν’ αντιμετωπίσει τη μουσική της εποχής (ταγκό, βαλς, ρούμπα, σάμπα κλπ), καθώς και τους μεγάλους λυράρηδες που δεν τον βλέπουν με καλό μάτι. Οι καλοί φίλοι που έχει αποκτήσει στο Ηράκλειο τον βοηθούν, οργανώνοντας γλέντια, και το όνομά του αρχίζει σιγά - σιγά να γίνεται γνωστό στο ευρύ κοινό.
Σε μια αποκριάτικη γιορτή βλέπει την Ουρανία Μελαμπιανάκη, γόνο αριστοκρατικής οικογενείας, και την ερωτεύεται. Για ένα χρόνο της κάνει καντάδα κάθε βράδυ κάτω από το παράθυρό της, χωρίς στην πραγματικότητα να έχουν μιλήσει ποτέ. Η ταξική τους διαφορά θα τους αναγκάσει να κλεφτούν και να παντρευτούν κρυφά, στις 21 Μαΐου του 1958. Μαζί θα αποκτήσουν δύο παιδιά, τον Γιώργη και τη Ρηνιώ.
Στο μεταξύ, η ανοδική πορεία του συνεχίζεται. Σκοπός του είναι να μάθει ο κόσμος τα τραγούδια της Κρήτης έξω από τα σύνορά της. Το Νοέμβριο του 1958 ηχογραφεί τον πρώτο του δίσκο με την εταιρία «Odeon» υπό τον τίτλο «Μια μαυροφόρα που περνά», παίρνοντας ως αμοιβή 150 δραχμές! Ο δίσκος γνωρίζει επιτυχία και η εταιρία του τον βοηθάει να κάνει κι άλλους, βγάζοντάς τον από τις δύσκολες μέρες.
Το 1966 το κράτος επιλέγει και στέλνει τον Νίκο Ξυλούρη σ’ ένα διαγωνισμό δημοτικής μουσικής στο Σαν Ρέμο της Ιταλίας, οπού ανάμεσα σε δεκάδες συγκροτήματα απ’ όλο τον κόσμο παίρνει το πρώτο βραβείο για την ερμηνεία του στο συρτάκι που έπαιξε με τη λύρα. Ο διάσημος για την Κρήτη λυράρης, ύστερα από πολύ κόπο και προσπάθεια, ανοίγει τα φτερά του και γίνεται γνωστός σ’ όλη την Ελλάδα.
Καριέρα στην Αθήνα
Τον Απρίλιο του 1969 ο Νίκος Ξυλούρης κάνει την πρώτη δοκιμαστική εμφάνισή του στην Αθήνα, στο κέντρο «Κονάκι», και ο κόσμος τον αποθεώνει. Το Σεπτέμβριο του ίδιου χρόνου αποφασίζει να εγκατασταθεί στην πρωτεύουσα. Ένα από εκείνα τα βράδια, επισκέπτεται το μαγαζί ο σκηνοθέτης και ποιητής Ερρίκος Θαλασσινός. Γνωρίζονται και γίνονται αχώριστοι φίλοι.
Μέσα στην καρδιά της δικτατορίας, η φωνή του Ξυλούρη, είτε λέει τα τραγούδια του Μαρκόπουλου, είτε παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, γίνεται σημαία αντίστασης... «Πότε θα κάνει ξαστεριά», «Αγρίμια κι αγριμάκια μου». Ακολουθούν δύο ακόμα κύκλοι τραγουδιών του Γιάννη Μαρκόπουλου, η «Ιθαγένεια» και ο «Στρατής ο θαλασσινός», αλλά και συνεργασίες με τον Σταύρο Ξαρχάκο («Διόνυσε, καλοκαίρι μας», «Συλλογή»), τον Χριστόδουλο Χάλαρη («Τροπικός της Παρθένου», «Ακολουθία») και τον Χρήστο Λεοντή («Καπνισμένο μου τσουκάλι»).
Το καλοκαίρι του 1973 ο Νίκος Ξυλούρης κάνει το ντεμπούτο του στο σανίδι. Κρατά τον καθοριστικό ρόλο του τραγουδιστή στην παράσταση «Το μεγάλο μας τσίρκο» που ανεβάζουν η Τζένη Καρέζη και ο Κώστας Καζάκος στο θέατρο «Αθήναιον», με αντικείμενο την ιστορική διαδρομή της Ελλάδας στα νεότερα χρόνια. Μέσα από τις αναφορές και τα τραγούδια του βρίσκει τρόπο έκφρασης το τεταμένο πολιτικό κλίμα, που οδηγεί στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Είναι από τις ελάχιστες επίσημες παρουσίες στο χώρο, που βλέπουν το φως της δημοσιότητας από τις εφημερίδες εκείνων των ημερών.
Τα μεταπολιτευτικά χρόνια τραγουδά κάποια ακόμα τραγούδια του Χρήστου Λεοντή, του Σταύρου Ξαρχάκου και του Γιάννη Μαρκόπουλου. Παράλληλα, ηχογραφεί τα «Αντιπολεμικά» τραγούδια του Λίνου Κόκοτου και του Δημήτρη Χριστοδούλου και κάποια μελοποιημένα από τον Ηλία Ανδριόπουλο ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη. Επανέρχεται όμως και στα παραδοσιακά τραγούδια της Κρήτης, ενώ λέει και κάποια λαϊκά τραγούδια του Στέλιου Βαμβακάρη. Με τον «Αργαλειό», το «Φιλεντέμ», τον «Πραματευτή», αλλά και το «Μεσοπέλαγα αρμενίζω», η φωνή του ακούγεται και πάλι έντονα. Τώρα λέει και πάλι «τραγούδια ζωής». Όμως, η ζωή του επιφυλάσσει μία δυσάρεστη έκπληξη…
Ο «Αρχάγγελος» στη γειτονιά των Αγγέλων
Την Τετάρτη, 6 Φεβρουαρίου του 1980, μπαίνει στο Αντικαρκινικό Νοσοκομείο Πειραιώς για νέες εξετάσεις. Την επόμενη μέρα, όμως, η κατάσταση της υγείας του επιδεινώνεται και το βράδυ της Πέμπτης πέφτει σε κώμα. Οι γιατροί κάνουν υπεράνθρωπες προσπάθειες για να τον κρατήσουν στη ζωή, αλλά όλα είναι μάταια. Τα χαράματα της Παρασκευής 8 Φεβρουαρίου φεύγει για πάντα από κοντά μας. Το τραγούδι που κάποτε τραγούδησε βγήκε αληθινό...
Στις 9 Φεβρουαρίου χιλιάδες κόσμου, επώνυμοι κι ανώνυμοι, αποχαιρετούν τον «Αρχάγγελο της Κρήτη» με δάκρια στα μάτια και τραγουδούν:
Είπαν γι’ αυτόν
Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, τότε υπουργός Εξωτερικών
"Τώρα που η φυσική και επιβλητική παρουσία του Ξυλούρη έφυγε από κοντά μας μπορούμε να εκτιμήσουμε την ανθρωπιά του. Σε μια εποχή που η "επιστροφή στις ρίζες" του δημοτικού και λαϊκού τραγουδιού χρησίμευε σαν άλλοθι για μια ύποπτη γραφικότητα και μια εύκολη λαϊκότητα, ο τραγουδιστής της Κρήτης μας δίδαξε την λιτότητα και την απλότητα του πραγματικού λαϊκού ανθρώπου. Ας τον χαιρετίσουμε λοιπόν απλά και λιτά όλοι εμείς που ξέρουμε ότι η φωνή του δεν θα πάψει ποτέ να μας συντροφέψει".
Γιάννης Κεφαλογιάννης, τότε υφυπουργός Εσωτερικών
"Είμαστε μαζί από παιδιά, στην ίδια γειτονιά, στο ίδιο σχολειό. Μαζί κάναμε τα πρώτα βήματα στα σοκάκια του Κάστρου. Σαν γίναμε παλικάρια εκείνος ήταν ο αρχηγός στις νυχτερινές μας καντάδες κάτω από τα κλειστά παράθυρα των κοριτσιών. Ήμουν δίπλα του στα πρώτα βήματα της καριέρας του. Στις πρώτες του δειλές εμφανίσεις στα κέντρα της Αθήνας και έπειτα στις μπουάτ της Πλάκας. Θυμάμαι ακόμα το πρώτο του δοκιμαστικό συμβόλαιο για 40 μέρες στην "Λήδρα" και την επιτυχία του στην άγνωστη μέχρι εκείνη την ώρα γι’ αυτόν δουλειά. Θυμάμαι τη συναυλία στο "Σπόρτιγκ" που έδωσε ο σύλλογος Κρητών το Μάιο του ’72 και τον Νίκο να τραγουδά την Ξαστεριά και να δακρύζει . Δεν είχε εχθρούς, είχε μόνο φίλους. Δεν θύμωνε ποτέ, γελούσε πάντα . Το τελευταίο μας γλέντι έγινε το καλοκαίρι του ’78, σε ένα γάμο στ’ Ανώγεια. Εκεί έπαιξε την τελευταία του "κοντυλιά" και εγώ χόρεψα".
Μίκης Θεοδωράκης, μουσικοσυνθέτης
"Ο θάνατος του ήταν μεγάλη απώλεια για την ελληνική μουσική και την Κρήτη".
Γιώργος Χατζηνάσιος, συνθέτης
"Για μένα ήταν η πιο αντιπροσωπευτική ελληνική φωνή. Η φωνή του χαρακτήριζε τη φυλή μας. Ήταν από τους πιο καλούς ανθρώπους στο επάγγελμα. Πιστεύω ότι θ’ αφήσει δυσαναπλήρωτο κενό και ότι θα περάσουν πολλές γενιές για να ξαναβγεί μια τέτοια φωνή".
Μίμης Πλέσσας, συνθέτης
"Για μένα άνοιγε το στόμα του και τραγουδούσε η Ελλάδα. Ο χαμός του δεν είναι χαμός του τροβαδούρου, αλλά ενός συμβόλου".
Γιώργος Θεοδοσιάδης, συνθέτης
" Ήταν η προσωποποίηση της αγνής έκφρασης στο τραγούδι. Η φωνή του ήταν ένα τραγούδι ακόμα κι όταν μιλούσε. Υπήρξε λεβέντης. Κρητικός και στην τέχνη του και στην καρδία και στο ήθος".
Λινος Κοκοτος, συνθέτης
"Μέχρι τον τελευταίο χρόνο δουλεύαμε μαζί. Οι σχέσεις μας δεν ήταν εκείνες οι τυπικές των συνεργατών. Ο Νίκος ήθελε ν’ ανοίγει το σπίτι του και την αγκαλιά του σε φίλους και συνεργάτες σα γνήσιος Κρητικός. Ήταν πάνω απ’ όλα άνθρωπος, το σπιτικό του δεν θύμιζε ποτέ "σπίτι φιρμάδικο" , κάτι πολύ συνηθισμένο στις μέρες μας. Δεν είδε ποτέ τον εαυτό του σα βεντέτα, τον ενδιέφερε μόνο η σωστή δουλειά. Ο Νίκος Ξυλούρης δεν είχε μόνο μια σπουδαία φωνή, αλλά κι ένα μοναδικό ένστικτο για να δίνει την σωστότερη ερμηνεία. Πάντα έλεγε : "Πρέπει να κάνουμε ότι μπορούμε για να μη χαθεί το ελληνικό τραγούδι". Χάνοντας τον Νίκο Ξυλούρη, χάσαμε τον πιο σημαντικό πρεσβευτή του ελληνικού τραγουδιού".
Γιάννης Πάριος, τραγουδιστής
"Χάθηκε ένας πολύ μεγάλος τραγουδιστής κι ένας καταπληκτικός άνθρωπος. Ήταν λεβέντης σε όλα του ο Νίκος, ο φιλαράκος με την πιο γλυκιά καρδιά του κόσμου".
Τόλης Βοσκόπουλος, τραγουδιστής
"Δεν τον γνώριζα προσωπικά, όμως έχω ακούσει ωραία λόγια γι’ αυτόν. Πάντως είναι ένας συνάδελφος που αφήνει κενό πίσω του".
Δήμητρα Γαλάνη, τραγουδίστρια
"Δεν υπήρξα φίλη του Νίκου αλλά είχαμε συνεργαστεί αρκετές φορές. Είναι κάπως δύσκολο να μιλήσω με δυο λόγια για τον καλλιτέχνη και κυρίως για τον άνθρωπο Ξυλούρη. Ήταν ευθύς, γνήσιος , με λίγα λόγια αυτό που λέμε "λεβέντης". Εκείνο που θα θυμάμαι πάντα από τον Νίκο είναι το μόνιμο χαμόγελο στα καλογραμμένα χείλη του και την έξυπνη ματιά του. Δεν νομίζω ότι το ελληνικό τραγούδι θα ξαναγεννήσει έναν Ξυλούρη".
Τάνια Τσανακλίδου, τραγουδίστρια
"Ο θάνατος του μ’ έχει συγκλονίσει. Φίλος καλός κι ακόμα πιο καλός συνεργάτης ήταν ο Νίκος Ξυλούρης. Η εντελώς ιδιότυπη φωνή του άφησε τη σφραγίδα της στο ελληνικό τραγούδι. Σ’ όλες τις συνεργασίες που είχαμε, είτε στην Αθήνα είτε σε περιοδείες, ο Νίκος ήταν κάτι περισσότερο από καλός συνάδελφος, ήταν ένας λεβέντης. Θα τον έχω για πάντα στ’ αυτιά μου και στη καρδιά μου".
Τζένη Καρέζη, ηθοποιός
"Ήταν από τα ωραιότερα και τα πιο αγνά πλάσματα που έχω συναντήσει . Όσο καθάρια και όσο συγκλονιστική ήταν η φωνή του, άλλο τόσο ήταν και στη ζωή του γνήσιος και καθάριος. Ήταν σαν αρχάγγελος. Κι ίσως γι’ αυτό πέθανε τόσο νέος. Κι εγώ κι ο Κώστας θυμόμαστε πάντα την συνεργασία μας και τώρα θα τη θυμόμαστε με περισσότερη συγκίνηση".
Κώστας Καζάκος, ηθοποιός
"Ο θάνατος του Νίκου δεν μας βρήκε απροετοίμαστους, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι ο πόνος μας είναι μικρότερος. Όσοι το γνωρίσανε και περισσότερο όσοι δουλέψανε μαζί του ξέρουνε ότι σαν καλλιτέχνης και σαν άνθρωπος είναι αναντικατάστατος".
Αλίκη Βουγιουκλάκη, ηθοποιός
"Χάθηκε το παλικάρι με τη φωνή, το ήθος και τη λεβεντιά. Κάτι τέτοιες στιγμές αναλογίζομαι πόσο άδικος είναι ο Θεός".
Μάνος Κατράκης, ηθοποιός
"Όταν μιλάει κανείς για τον Ξυλούρη δεν μπορεί να μη θυμηθεί το χαμόγελο και τη μεγάλη του καρδιά. Είχε μια απλή λεβεντιά που δύσκολα πια συναντάς. Δίκαια οι Κρητικοί ένιωθαν περήφανοι γι’ αυτόν".
Αλέξης Μινωτής, ηθοποιός
"Τον θαύμαζα γιατί ήταν ένας καλός κρητικός, ένας θαυμάσιος τραγουδιστής. Λυπάμαι βαθιά που χάθηκε".
Λυκούργος Καλέργης, ηθοποιός
"Ήταν ο καλλιτέχνης που άφησε τη δική του σφραγίδα όχι μόνο σαν τραγουδιστής αλλά και σαν άνθρωπος".
Δισκογραφία
1967 Η ΚΡΗΤΗ ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ
1969 ΧΡΟΝΙΚΟ
1970 Ο ΨΑΡΟΝΙΚΟΣ
1970 ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ ΚΑΙ ΧΟΡΟΙ
1971 ΡΙΖΙΤΙΚΑ
1972 ΔΙΑΛΕΙΜΜΑ
1972 ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ
1972 ΔΙΟΝΥΣΕ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΜΑΣ
1973 ΠΕΡΗΦΑΝΗ ΡΑΤΣΑ
1973 ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ 10 (Ο ΨΑΡΟΝΙΚΟΣ)
1973 Ο ΤΡΟΠΙΚΟΣ ΤΗΣ ΠΑΡΘΕΝΟΥ
1973 Ο ΞΥΛΟΥΡΗΣ ΤΡΑΓΟΥΔΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
1973 Ο ΣΤΡΑΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ ΑΝΑΜΕΣΑ ΣΤΟΥΣ ΑΓΑΠΑΝΘΟΥΣ
1974 ΑΚΟΛΟΥΘΙΑ
1974 ΣΥΛΛΟΓΗ
1974 ΧΡΥΣΟΣ ΔΙΣΚΟΣ
1974 ΤΟ ΜΕΓΑΛΟ ΜΑΣ ΤΣΙΡΚΟ
1975 ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ
1975 ΚΟΜΕΝΤΙΑ
1975 ΤΑ ΠΟΥ ΘΥΜΟΥΜΑΙ ΤΡΑΓΟΥΔΩ
1975 ΚΑΠΝΙΣΜΕΝΟ ΤΣΟΥΚΑΛΙ
1975 ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΑ
1976 ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ
1976 Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΗΣ ΓΙΑΛΤΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΠΙΚΡΗΣ ΑΓΑΠΗΣ (Συμμετοχή)
1976 ΚΥΚΛΟΣ ΣΕΦΕΡΗ (Συμμετοχή)
1977 ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΟΙ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΕΝΟΙ (Συμμετοχή)
1977 ΤΑ ΕΡΩΤΙΚΑ
1978 ΤΑ ΞΥΛΟΥΡΕΙΚΑ
1978 ΣΑΛΠΙΣΜΑ
1978 ΑΝΤΙΠΟΛΕΜΙΚΑ
1978 14 ΧΡΥΣΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ (Συλλογή)
1981 ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΩΡΑ ΚΡΗΤΗ (Συλλογή)
1982 ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ (Συλλογή)
1983 ΑΞΕΧΑΣΤΕΣ ΕΠΙΤΥΧΙΕΣ (Συλλογή)
1983 ΠΑΝΤΕΡΜΗ ΚΡΗΤΗ (Συλλογή)
1984 Ο ΔΕΙΠΝΟΣ Ο ΜΥΣΤΙΚΟΣ (Συμμετοχή)
1985 ΣΤΑΥΡΟΣ ΞΑΡΧΑΚΟΣ:ΘΕΑΤΡΙΚΑ (Συμμετοχή)
1987 ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ (Συλλογή)
1988 Ο Γ.ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΚΙΝ/ΦΟ (Συμμετοχή)
1990 ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ 2 (Συλλογή - Συμμετοχή)
1990 Η ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΣΤΟ ΗΡΩΔΕΙΟ 1976 (Συλλογή - Συμμετοχή)
1990 Ο ΑΡΧΑΓΓΕΛΟΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ (1958-1968) (Συλλογή)
1995 ΤΟ ΠΟΡΤΡΑΙΤΟ ΤΗΣ ΜΙΝΟΣ-ΕΜΙ 13 (Συλλογή)
1996 ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΞΥΛΟΥΡΗ 1962-65 (Συλλογή)
1996 ΤΑ ΡΑΔΙΟΦΩΝΙΚΑ (Συλλογή - Συμμετοχή)
1997 ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ (Συλλογή)
2000 ΠΑΛΗΚΑΡΙ ΑΠ’ ΤΑ ΠΑΛΙΑ (Συλλογή)
2000 ΝΙΚΟΣ ΞΥΛΟΥΡΗΣ (Συλλογή)
2003 ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ - ΑΝΕΚΔΟΤΗ ΗΧΟΓΡΑΦΗΣΗ (Συλλογή)
Δημήτριος Βικέλας: Ο πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής
Έλληνας ποιητής και πεζογράφος, που συνέβαλε αποφασιστικά στη διοργάνωση των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα κι εξελέγη πρώτος πρόεδρος της ΔΟΕ.
Ο Δημήτριος Βικέλας ήταν Έλληνας συγγραφέας, έμπορος και αθλητικός παράγων, που υπηρέτησε με επιτυχία, τόσο τον «Κερδώο», όσο και τον «Λόγιο Ερμή».
Γεννήθηκε στην Ερμούπολη της Σύρου στις 15 Φεβρουαρίου 1835. Ο πατέρας του ήταν έμπορος με καταγωγή από τη Βέροια και ονομαζόταν Εμμανουήλ Μπικέλας ή Μπεκέλας, μέχρις ότου μετέτρεψε το επίθετό του σε Βικέλας. Η μητέρα του Σµαράγδα ανήκε στη μεγάλη ηπειρώτικη οικογένεια των Μελάδων, με δράση στο εμπόριο και τα γράμματα. Θείος του ήταν ο συγγραφέας Λέων Μελάς, ο οποίος με το μυθιστόρημά του «Ο Γεροστάθης» γαλούχησε γενεές ελληνοπαίδων.
Νεανικά χρόνια
Λόγω των συχνών μετακινήσεων του πατέρα του, αλλά και δικών του προβλημάτων υγείας, η φοίτησή του στα σχολεία δεν ήταν τακτική. Η μητέρα του, όμως, ήταν πολύ καλλιεργημένη και του προσέφερε αρκετά μαθήματα κατ' οίκον. Ο ίδιος αργότερα ομολόγησε ότι σ' αυτήν όφειλε την κλίση του προς τη λογοτεχνία.
Σε κάποια από τις πολλές μετακινήσεις της οικογένειάς του ξαναβρέθηκε στη Σύρο, όπου και φοίτησε στο Λύκειο του Χρήστου Ευαγγελίδη. Εκεί, αυτός και ο συμμαθητής του Εμμανουήλ Ροΐδης, εξέδιδαν χειρόγραφη εφημερίδα. Στα γράμματα εμφανίσθηκε το 1851, όταν σε ηλικία 16 ετών μετάφρασε από τα γαλλικά το θεατρικό έργο του Ρακίνα «Εσθήρ».
Τις ελάχιστες ελεύθερες ώρες, ο νεαρός Βικέλας παρακολουθούσε μαθήματα Βοτανικής και Αρχιτεκτονικής στο University College, ενώ εξασκούσε το ταλέντο του στις ξένες γλώσσες. Παράλληλα, έγραφε διηγήματα, ποιήματα και μετέφραζε στα ελληνικά τα παραμύθια του Χανς Κρίστιαν Άντερσεν και τις τραγωδίες του Σαίξπηρ.
Το 1876 η εταιρεία Μελά διαλύθηκε εξαιτίας της οικονομικής κρίσης και ο Δημήτριος Βικέλας, έχοντας κάνει μια σεβαστή περιουσία, σε ηλικία 41 ετών αποφάσισε να εγκαταλείψει τις επιχειρήσεις και στραφεί αποκλειστικά προς τα γράμματα και την κοινωνική δράση. Το 1877, εξαιτίας της ασθενείας της συζύγου του, εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όπου ανέπτυξε ένα ευρύ κύκλο γνωριμιών.
Η συμβολή του στην ανάληψη των πρώτων σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων
Το καλοκαίρι του 1894 διεξήχθη στη γαλλική πρωτεύουσα το Διεθνές Αθλητικό Συνέδριο και ο Δημήτριος Βικέλας παρακολουθεί τις εργασίες του, ως αντιπρόσωπος του Πανελληνίου Γυμναστικού Συλλόγου. Στις 23 Ιουνίου, ημέρα λήξης των εργασιών του Συνεδρίου, αποφασίστηκε η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων, µε την τέλεση της πρώτης διοργάνωσης το 1896 στην Αθήνα. Η συμβολή του Δημητρίου Βικέλα υπήρξε καθοριστική, ενεργώντας αυτοβούλως και χωρίς να έχει την εξουσιοδότηση του Πανελληνίου για να χειριστεί ένα τόσο σοβαρό θέμα.
Η τολμηρή πρωτοβουλία του Βικέλα προκάλεσε ενθουσιασμό στην κοινή γνώμη και τον τύπο στην Ελλάδα και ήταν η αιτία που συνέβαλε στην απροσδόκητα μεγάλη επιτυχία της αναβίωσης των Ολυμπιακών Αγώνων τότε, αλλά και στην παγίωση του θεσμού τα επόμενα χρόνια. Ο Δημήτριος Βικέλας εξελέγη το 1894 πρώτος πρόεδρος της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής. Παρέμεινε στη θέση αυτή έως το 1896, οπότε τον διαδέχθηκε ο βαρώνος Ντε Κουμπερτέν. Πέρασε τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του στην Αθήνα, όπου πέθανε στις 7 Ιουλίου 1908, χτυπημένος από την επάρατη νόσο.
Λογοτεχνικό Έργο
Ο Δημήτριος Βικέλας θεωρείται, μαζί με τον Γεώργιο Βιζυηνό, ο εισηγητής του ηθογραφικού διηγήματος στην Ελλάδα. Ο «Λουκής Λάρας» είναι το πιο γνωστό του έργο, με ξεχωριστή θέση στην ιστορία της ελληνικής λογοτεχνίας. Πεζογράφημα με ρεαλιστικό και κοινωνικό περιεχόμενο, γράφτηκε το 1879 και αναφέρεται στις επιπτώσεις τις επανάστασης του 1821 στους απλούς ανθρώπους. Άλλα σημαντικά διηγήματά του είναι «Ο Παπα-Νάρκισσος», «Ο Λυσσασμένος», «Η άσχημη αδελφή», «Φίλιππος Μάρθας» και «Γιατί έγινα Δικηγόρος».
Ο Δημήτριος Βικέλας ανέπτυξε σημαντικό κοινωφελές έργο. Ίδρυσε τον «Οίκο Τυφλών», τη «Σεβαστοπούλειο Σχολή» και το 1899 τον «Σύλλογο προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων» για την έκδοση βιβλίων σε φθηνή τιμή. Μετά το θάνατό του κληροδότησε την πλούσια βιβλιοθήκη του στο δήμο Ηρακλείου Κρήτης, τη γνωστή και σήμερα «Βικελαία Δημοτική Βιβλιοθήκη».
Εργογραφία
Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/226
Αγία Κυριακή η Μεγαλομάρτυς
Κυριακὴ θανοῦσα τὴν τομὴν φθάνει
Προαιρέσει, πλὴν καὶ τελειοῦται ξίφει.
Η Αγία Κυριακή ήταν κόρη του Δωροθέου και της Ευσεβίας. Αυτοί ήταν άτεκνοι και παρακαλούσαν το Θεό να τους δώσει παιδί. Πράγματι, ο Θεός ευδόκησε, και το χριστιανικό αυτό ζευγάρι, απέκτησε παιδί. Γεννήθηκε ημέρα Κυριακή, γι' αυτό και της έδωσαν το όνομα Κυριακή. Κατά το διωγμό του Διοκλητιανού, το έτος 282 μ.Χ., οι γονείς της συνελήφθησαν και μετά από ανάκριση βασανίστηκαν και αποκεφαλίστηκαν από το δούκα Ιούστο. Η δε Κυριακή παραπέμφθηκε στον Καίσαρα Μαξιμιανό, και από εκεί στον άρχοντα Βιθυνίας Ιλαριανό, ο οποίος της υπενθύμισε ότι η ομορφιά της είναι για απολαύσεις και όχι για βασανιστήρια. Τότε η παρθένος κόρη του απάντησε: «Ούτε στη νεότητα μου, ούτε στην ομορφιά μου δίνω την παραμικρή προσοχή. Και τα λαμπρότερα από τα επίγεια πράγματα είναι προσωρινά, όπως τα άνθη και κούφια, όπως οι σκιές. Σήμερα, έπαρχε, είμαι όμορφη, αύριο μια άσχημη γριά. Να κάνω, λοιπόν, κέντρο της ζωής μου την ομορφιά μου; Την αξία της, όμως, τη γνώρισα στις ρυτίδες, που την περιμένουν και στον τάφο που την καλεί. Νόμισες, λοιπόν, ότι θα κάνω την τερατώδη ανοησία, να χάσω την αιώνια λαμπρότητα για να μείνω λίγο περισσότερο στη γη; Γι' αυτό στο ξαναλέω, έπαρχε: είμαι και θα είμαι στη ζωή και στο θάνατο χριστιανή». Εξοργισμένος ο Ιλαριανός, σκληρά τη βασάνισε και διέταξε να την αποκεφαλίσουν. Αλλά πριν πέσει η σπάθη, προσευχόμενη παρέδωσε το πνεύμα της στον Κύριο.
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Κυρίων τὸν Κύριον, καὶ Βασιλέα Χριστόν, ἐξ ὅλης ἠγάπησας, Κυριακὴ τῆς ψυχῆς, καὶ χαίρουσα ἤθλησας, ὅθεν Παρθενομάρτυς, παρ' αὐτοῦ δοξασθεῖσα, βρύεις τοὶς σὲ τιμώσιν, ἰαμάτων τὴν χάριν, τοὶς πάσιν αἰτουμένη, πταισμάτων συγχώρησιν.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’.
Ἡ ἀμνάς σου Ἰησοῦ, κράζει μεγάλη τῇ φωνῇ. Σὲ Νυμφίε μου ποθῶ, καὶ σὲ ζητοῦσα ἀθλῶ, καὶ συσταυροῦμαι καὶ συνθάπτομαι τῷ βαπτισμῷ σου· καὶ πάσχω διὰ σέ, ὡς βασιλεύσω σὺν σοί, καὶ θνήσκω ὑπὲρ σοῦ, ἵνα καὶ ζήσω ἐν σοί· ἀλλ᾽ ὡς θυσίαν ἄμωμον προσδέχου τὴν μετὰ πόθου τυθεῖσάν σοι. Αὐτῆς πρεσβείαις, ὡς ἐλεήμων, σῶσον τὰς ψυχὰς ἡμῶν.
Έτερον Ἀπολυτίκιον (Κατέβασμα)
Ἦχος δ'. Ταχὺ προκατάλαβε.
Ως βρύσις πολύκρουνος παρθενομάρτυς Χριστού, κατήρδευσας πάνσοφε την Εκκλησίαν αυτού, και ήθλησας άριστα. έσωσας τους εν σκότει της ειδωλομανίας, αίγλητων σων θαυμάτων, Κυριακή αθλοφόρε. διό εν παρρησία Χριστώ πρέσβευε σωθήναι ημάς.
Κοντάκιον
Ἦχος β’. Τὰ ἄνω ζητῶν.
Ἡ Μάρτυς Χριστοῦ, ἡμᾶς συνεκαλέσατο, τοὺς ἄθλους αὐτῆς, τοὺς θείους καὶ παλαίσματα, ἐγκωμίοις ᾆσαι νῦν, φερωνύμως αὐτὴ γὰρ πέφηνεν, ὡς ἀνδρεία τώ φρονήματι, κυρία νοός, τε καὶ παθῶν ἀπρεπῶν.
Οπτικοακουστικό Υλικό
Ακούστε το απολυτίκιο!
Όσιος Θωμάς ο εν Μαλεώ
Διεὶς πτέρυγας, εἶπεν ἂν Μωσῆς, Πάτερ,
Ὡς ἀετὸς τις ἐξανέπτης πρὸς πόλον.
Ἑβδομάτῃ Θωμᾶν θάνατος μέλας ἔμφρονα εἷλεν.
Οι πληροφορίες που έχουμε για τον Όσιο Θωμά είναι λίγες και μη επιβεβαιωμένες. Από πού καταγόταν και σε ποια εποχή έζησε, δεν γνωρίζουμε. Ως προς τον χρόνο δράσεως και ασκήσεώς του, δύο είναι οι πιο πιθανές εκδοχές:
α) Ότι έζησε τον 13ο – 14ο αιώνα, διότι ως ένδοξος και τροπαιούχος στρατιωτικός δεν μπορούσε να έδρασε μετά την πτώση της Κωνσταντινουπόλεως, και
β) τον 10ο αιώνα, σύμφωνα με τα δίπτυχα της Εκκλησίας της Ελλάδος.
Ο Όσιος Θωμάς, πριν αναλάβει τον ζυγό του Χριστού, ήταν ένδοξος και πασίγνωστος τόσο για τον πλούτο του, όσο και για την εξουσία που κατείχε, ενώ φέρεται ως στρατιωτικός που είχε πετύχει πολλές νίκες εναντίον των βαρβάρων. Φαίνεται όμως από την ακολουθία του, ότι στη ζωή του συνάντησε κάποιες πικρίες και γι’ αυτό εγκατέλειψε τον κόσμο και ακολούθησε τον δύσκολο δρόμο της ασκήσεως. Έτσι, λοιπόν, έγινε μοναχός, κι εγκαταστάθηκε στο όρος Μαλεός στη Νότια Λακωνία (στο ακρωτήρι της Πελοποννήσου Μαλέα ή κάβο Μαλιά).
Από τον τόπο, με τις απότομες πλαγιές και τις απόκρημνες πέτρες, που διάλεξε ο Άγιος για να ασκηθεί, μπορεί κανείς να συμπεράνει και την άσκηση που έκανε. Αυτός ο πάμπλουτος και διάσημος, μιμήθηκε την ταπείνωση και τη φτώχεια του Δεσπότη Χριστού. Από τα παλάτια προτίμησε μια σπηλιά μεταξύ ουρανού και γης πάνω στο όρος Μαλεός, για να τραβήξει από εκεί τον δρόμο για τον ουρανό. Στον δύσκολο αυτόν αγώνα του, ο ένδοξος αυτός στρατιώτης της πίστεως είχε ως όπλα του την νηστεία, την αγρυπνία και την προσευχή και κατάφερε μ’ αυτά να φέρει νίκες και τρόπαια εναντίον των πονηρών πνευμάτων.
Σύμφωνα με τους βιογράφους του ο Άγιος Θωμάς, αξιώθηκε να οδηγηθεί με στύλο πυρός από τον Προφήτη Ηλία στο όρος Μαλεός, ενώ στο αρχαίο συναξάρι της Κωνσταντινουπόλεως είναι γραμμένο ότι ο ίδιος ο Άγιος εφάνη ως στύλος πυρός με την επίσκεψη του μεγάλου προφήτη Ηλία, του οποίου με ζήλο μιμήθηκε τον τρόπο ζωής.
Ο Θωμάς εξαιτίας της φιλοπονίας του, ξεπέρασε στην αρετή πολλούς, ώστε όταν προσευχόταν να φαίνεται στους μακρινούς και μάλιστα στους πιο προχωρημένους στην αρετή, ως στύλος πυρός. Επίσης, σύμφωνα με την παράδοση των κατοίκων του χωριού Βελανίδια, οι κάτοικοι των Κυθήρων, του νησιού που βρίσκεται απέναντι από τον κάβο Μαλιά, έβλεπαν τότε που ασκήτευε ο Όσιος Θωμάς στήλη πυρός από τον ουρανό.
Ο Άγιος όμως δεν έγινε γνωστός μόνο από τον βίο του, αλλά και από τα θαύματα που έκανε: Έβγαλε δαιμόνια από ανθρώπους, χάρισε σε τυφλούς το φως, σε κουτσούς το περπάτημα και με την προσευχή του έκανε να αναβλύσει νερό από τη γη. Όσον αφορά μάλιστα την ανάβλυση του νερού, σύμφωνα με τους γεωλόγους, δεν δικαιολογείται από τη φύση. Η παράδοση αναφέρει, ότι οι μοναχοί που ασκούνταν στο όρος Μαλεός, αντιμετώπιζαν προβλήματα γιατί δεν υπήρχε κάπου κοντά πηγή νερού. Έτσι ο Άγιος Θωμάς είτε χτύπησε με το ραβδί του, είτε ακούμπησε την παλάμη του χεριού του στο έδαφος και βγήκε νερό από πέντε σημεία. Η πηγή αυτή είναι γνωστή ως Αγίασμα.
Ο θάνατος τον βρήκε να ευεργετεί συνεχώς, διότι και κατά το χρόνο της μόνωσης του, προσευχόταν για όλους και κατάρτιζε τον εαυτό του να γίνεται άξιο όργανο του Θεού, για την ωφέλεια του πλησίον.
Ο Όσιος Θωμάς συγκαταλέγεται στην χορεία των Αγίων της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας, τιμώντας ιδιαίτερα και την Λακωνία στον τόπο της οποίας άσκησε και θαυματούργησε.
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Τὴν ὡραιότητα.
Τὴν διαρρέουσαν δόξαν ἀπέρριψας, καὶ τὸν τοῦ Κτίσαντος, ζυγὸν ἠγάπησας, ἀγγελικὴν ἐπὶ τῆς γῆς, ἐλόμενος πολιτείαν ὅθεν χαρισμάτων σέ, δωρεαὶς κατεπλούτισε, Χριστὸς ὁ φιλάνθρωπος, ὁ δοξάσας τὸν βίον σου, ὢ πρέσβευε Θωμὰ Θεοφόρε, ρύσαι ἠμᾶς πάσης ἀνάγκης.
Κοντάκιον
Ἦχος πλ. δ’. Τῇ ὑπερμάχῳ.
Ὡς τοῦ Σωτῆρος ὀπαδὸν καὶ φίλον γνήσιον καὶ τῶν Ὁσίων μιμητὴν καὶ ἀκροθίνιον Ἀνυμνοῦμεν σε ἀξίως, Θωμᾶ θεόφρον· Σὺ γὰρ ὤφθης ἀπαθείας ἐνδιαίτημα καὶ θαυμάτων αὐτουργὸς ἐκ θείας χάριτος τοῖς βοῶσί σοι, χαίροις Πάτερ τρισόλβιε.
Μεγαλυνάριον
Κόσμου ἀπωσάμενος τὰ τερπνά, πόθῳ ᾠκειώσω, ὑπερκόσμια ἀγαθά, δι’ ἐνθέου βίου, Θωμᾶ θαυματοφόρε, δι’ οὗ θαυμάτων ὤφθης, Πάτερ ἀνάπλεως.
Οπτικοακουστικό Υλικό
Στιχηρό προσόμοιο του
Μεγάλου Εσπερινού του
Μεγάλου Εσπερινού του
Σύναξη των Αγιορειτών Πατέρων
Ὄρη παρῆλθε πάντα, τοῦ Ἄθω Ὄρος.
Εὐρωπικῆς γῆς, τῇ ἁγιωνυμία·
Ἤνθησεν ἄνθη, ἀνθεοτρεφὴς Ἄθως,
Ὄντως νοητὰ, τούς δε θείους Πατέρας·
Χορὸν Θεουδῆ, τῶν ἐν Ἄθω Πατέρων,
Χορὸς γεραίρει, τῶν Μοναστῶν τοῦ Ἄθω.
Πληθὺς Ἀθωνιὰς, ἀμφὶ Θόωκον στῆκε Θεοῖο.
Το Άγιον Όρος παρουσιάζει ιστορία πολύπτυχη, αξιοθαύμαστη και αξιοσέβαστη. Μια από τις ωραιότερες πτυχές του, αναμφίβολα, είναι ο αγιολογικός πλούτος του. Η αθωνική αγιολογία δίκαια αποτελεί τη βασική δόξα και τον μεγαλύτερο έπαινο ενός υπερχιλιόχρονου μοναχισμού.
Οι άγιοι του Αγίου Όρους είναι οι φιλόστοργοι πατέρες των Αγιορειτών. Η αγάπη μας προς αυτούς προέρχεται από χρέος και ευγνωμοσύνη για τις δωρεές τους. Είναι αγάπη τέκνων προς κηδεμόνες, μαθητών προς διδασκάλους. Αυτοί μετέβαλαν την αγριότητα του Όρους σε ημερότητα, τον ακατοίκητο τόπο τον έκαναν κατοικήσιμο, την έρημο τη μετέτρεψαν σε πολιτεία. Έγιναν κτήτορες μονών και σύναξαν πλησίον τους πλήθη μοναχών. Όσο ζούσαν ήταν σύμβουλοι και μετά την τελευτή τους έγιναν πρεσβευτές για όλους. Μοναχοί από διαφόρους τόπους συγκεντρώθηκαν σ’ ένα τόπο και πήραν ένα όνομα. Ακόλουθοι του πρώτου ησυχαστή Πέτρου, που του είπε η Θεοτόκος τη χαροποιό επαγγελία, περί συνεχούς προστασίας του Όρους. Και έγινε πράγματι η Θεοτόκος μόνιμη σκέπη, φρουρός και ιατρός όχι μόνο των άγιων, αλλά και όλων των μοναχών.
Οι άγιοι του Αγίου Όρους δόθηκαν ολοκληρωτικά στον Θεό. Με πολυχρόνιους σκληρούς αγώνες καθάρισαν τον εαυτό τους και έγιναν δοχεία καθαρά να δεχθούν ουράνια χαρίσματα. Την προς τους αδελφούς τους αγάπη απέδειξαν με το ν’ αφήσουν τη φίλη τους ησυχία και κατόπιν θεοσημειών να πορευθούν προς ίδρυση μονών, σκητών και κελλιών. Με κόπους πολλούς, έξοδα και πειρασμούς έκτισαν οικήματα για να είναι, κατά τον άγιο Νικόδημο, «σχολεία πάσης αρετής, εντολών του Θεού φυλακτήρια, πόνων ασκητικών φροντιστήρια, αγγελικής πολιτείας εργαστήρια, παλαιών και αγίων Κοινοβίων μιμητήρια, των ξένων καταγώγια, των πτωχών καταφύγια, λιμένες σωτηριώδεις και ακύμαντοι».
Από τους αγίους του ονομάσθηκε το όρος του Άθω άγιον. Αυτοί είναι η ωραιότητα του Όρους, το μεγαλείο του και η ακτινοβόλος θερμότητα που αναπαύει τους πιστούς. Άγιον Όρος, κατά τον άγιο Νικόδημο, σημαίνει «τόπος άγιότητος· τόπος καθαρότητος· τόπος όπου επάτησαν τόσων αγίων πόδες. Τόπος, όστις έχει εζυμωμένα τα χώματα από τα αίματα, από τους ιδρώτας, και από τα δάκρυα εκατοντάδων και χιλιάδων οσίων Πατέρων εν ενί λόγω, το Άγιον Όρος είναι τόπος αρετής και αγαθοεργίας».
Οι άγιοι του Αγίου Όρους ανέδειξαν το Όρος και το έκαναν θαυμαστό όπως το Σινά, τα όρη της Παλαιστίνης, το Πηλούσιο, το Γαλήσιο, τον Λάτρο, τον Όλυμπο της Βιθυνίας. Οι άγιοι και οι μαθητές τους στο πέρασμα των αιώνων, ως όσιοι και μάρτυρες, ησυχαστές και κοινοβιάτες, έγκλειστοι και ιεραπόστολοι, αναδείχθηκαν λαμπροί συνεχιστές της γνήσιας Ορθόδοξης μοναχικής παραδόσεως, που τη φύλαξαν όπως γεννήθηκε στα λίκνα του Ανατολικού Μοναχισμού με αγρυπνίες και θυσίες...
Ο ΚΟΙΝΟΣ ΕΟΡΤΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΑΙ Η ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥΣ.
Ο κοινός εορτασμός των αγίων του Αγίου Όρους αρχίζει με τη σύνθεση της ακολουθίας και του εγκωμίου τους από τον άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, που είναι και ο τελευταίος συναξαριογράφος... Ο άγιος Νικόδημος ξεκίνησε την εργασία του αυτή «προτροπή και αξιώσει της Ιεράς και κοινής Συνάξεως πάντων των Μοναστηριακών του Αγίου Όρους Πατέρων». Ακολουθία και εγκώμιο τυπώθηκαν στην Ερμούπολη της Σύρου το 1847 μ.Χ., «διά συνδρομής της Σεβάσμιας ομηγύρεως των εν Άθω Πατέρων», οι οποίοι προεγράφησαν για πεντακόσια περίπου αντίτυπα, και προς «κοινήν των Μοναχών, και πάντων των Ορθοδόξων Λαϊκών Χριστιανών ωφέλειαν». Ο ακριβής χρόνος της συγγραφής δεν είναι γνωστός.
Η πρώτη χρονολογημένη εικόνα της Συνάξεως των Αθωνιτών Πατέρων αγιογραφήθηκε το 1796 μ.Χ. και βρίσκεται στο αντιπροσωπείο της ιεράς μονής Κωνσταμονίτου στις Καρυές. Πιθανώς το 1796 μ.Χ. να γράφτηκε η ακολουθία και μέχρι της εκδόσεως της να κυκλοφόρησε σε χειρόγραφα, όπως συνηθιζόταν. Περί το 1800 μ.Χ. αγιογραφήθηκε η εικόνα των Αγιορειτών Αγίων, που βρίσκεται στην αίθουσα των Συνάξεων της Ιεράς Κοινότητος, ενώ παλαιότερα βρισκόταν στο τέμπλο του ιερού ναού του Πρωτάτου Καρυών Αγίου Όρους.
Ο άγιος Νικόδημος στο γλαφυρό του εγκώμιο πρός τους οσίους αναφέρει τους λόγους που τον οδήγησαν στην «καινή και κοινή μνήμη πάντων των του Όρους άγιων Πατέρων».
Γιατί «κοινοί προστάται και ευεργέται όλου κοινώς του αγίου Όρους» φάνηκαν. Αυτοί οι οποίοι «έγιναν εις ημάς μυρίων αγαθών πρόξενοι» άξιο είναι να εορτάζονται μαζί. Παλαιά συνήθεια της Εκκλησιάς ο κοινός εορτασμός αγίων, όπως των «εν Σινά και Ραϊθω αναίρεθέντων Οσίων», των «εν τω Σαββάτω της Τυρινης Οσίων Πατέρων», των «εν τη Λιβύη και Αιγύπτω και Θηβαΐδι ασκησάντων» και άλλων πολλών αγίων εόρτιες συνάξεις κατά χώρες, τόπους και μονές. Συνεχίζοντας ο άγιος Νικόδημος γράφει πως, με την κοινή πανήγυρη των Αγιορειτών Οσίων, «όσοι Πατέρες του Όρους, είτε από τους ονομαστούς, είτε από τους ανωνύμους, έμειναν έως τώρα ανεγκωμίαστοι, διότι δεν έχουσιν ιδίαν ασματικήν ακολουθίαν, διά της κοινής ταύτης ακολουθίας και εορτής, και αυτοί» καθίσταται δυνατόν πλέον να «τιμώνται και εορτάζωνται». Ακόμη «ίνα μη ως αχάριστα τέκνα φανώμεν, μη τιμήσαντες κοινώς τους πνευματικούς ημών Πατέρας τούτους και διδασκάλους και ευεργέτας και οδηγούς, των οποίων και τα Μοναστήρια κατοικούμεν, και τας διδασκαλίας εντρυφώμεν, και τον άρτον αυτών τρώγομεν». Και ακόμη «ίνα η κοινή αύτη των αγίων Πατέρων εορτή, γένηται παρακίνησις προς μίμησιν της αρετής, και του ζήλου αυτών εις ημάς τους μοναχούς του νυν καιρού».
Η πλήρης ασματική ακολουθία των οσίων είναι γραμμένη με όλη τη χάρη και την αγάπη του θείου Νικόδημου. Ο μεγάλος του σεβασμός προς τους τιμωμένους αγίους τον κάνει εκστατικό, θαυμαστό και εμπνευσμένο συνθέτη. Στους κανόνες του Όρθρου αναφέρονται ονομαστικά οι άγιοι, αλλά λείπουν αρκετά ονόματα. Οι κόποι του αγίου Νικόδημου και το σκύψιμο του στις αρχαίες του Όρους βιβλιοθήκες δεν του έδωσαν όλα τα ακριβά μυστικά τους. Προσπάθεια συμπληρώσεως της ακολουθίας έκανε ο σύγχρονος και ήδη μακαριστός υμνογράφος μοναχός Γεράσιμος Μικραγιαννανίτης, αλλά και από εδώ απουσιάζουν ονόματα αγίων, που η έρευνα στις ημέρες μας έφερε στο φως.
Η ακολουθία των οσίων ψάλλεται πανηγυρικά, με ιδιαίτερη λαμπρότητα και μεγαλοπρέπεια, τη Δεύτερη Κυριακή του Ματθαίου, μετά την Κυριακή των Αγίων Πάντων, σε όλες τις αγιορείτικες μονές και σκήτες και ιδιαίτερα στους προς τιμή των οσίων ναούς και το Πρωτάτο...
Η τιμή των Αγιορειτών Οσίων, παρότι επικεντρώνεται στον τόπο που έζησαν, δεν άργησε να λάβει και ευρύτερες διαστάσεις. Έτσι τιμώνται κι εορτάζονται στις γενέτειρες τους και στις περιοχές που έδρασαν ή που κατέχουν εικόνες και τίμια λείψανα τους...
(Μωϋσέως Μοναχού Αγιορείτου, Οι Άγιοι του Αγίου Όρους, Εκδ. Μυγδονία 2008, σ. 25-26,115-119 αποσπάσματα).
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος α΄. Τῆς ἐρήμου πολίτης.
Τοὺς τοῦ Ἄθω πατέρας καὶ ἀγγέλους ἐν σώματι, Ὁμολογητὰς καὶ Ὁσίους, Ἱεράρχας καὶ Μάρτυρας, τιμήσωμεν ἐν ὕμνοις καὶ ᾡδαῖς, μιμούμενοι αὐτῶν τὰς ἀρετάς, ἡ τοῦ Ὄρους πληθὺς πᾶσα τῶν Μοναστῶν, κραυγάζοντες ὁμοφώνως· δόξα τῷ στεφανώσαντι ὑμᾶς, δόξα τῷ ἁγιάσαντι, δόξα τῷ ἐν κινδύνοις ἡμῶν προστάτας δείξαντι.
Κοντάκιον
Ἦχος δ΄. Ὁ ὑψωθείς.
Τοὺς οὐρανώσαντας τὸ Ὄρος Πατέρας, καὶ ὑποδείξαντας ἐν τούτῳ τὸν βίον, Ἀγγέλων πολιτεύεσθαι, καὶ πλήθη μοναχῶν, ἐν αὐτῷ συνάξαντας, ἀνευφημήσωμεν πάντες, πρὸς αὐτοὺς κραυγάζοντες· ἀπὸ πάσης ἀνάγκης, καὶ ἐπηρείας ῥύσασθε ἡμᾶς, πληθὺς Ὁσίων τοῦ Ἄθω τὸ καύχημα.
