Ακόμα μια φορά θέμα στον διεθνή Τύπο η χώρα, κι όχι για καλό λόγο, μιας και σημερινό δημοσίευμα του έγκριτου Politico για τη νέα έκθεση του Media Freedom Rapid Response (MFRR) σχετικά με την κατάσταση της δημοσιογραφίας στην Ελλάδα ραπίζει τη χώρα και την πολιτική ηγεσία. Στην έκθεση καταγράφοντας αναλυτικά, μέσα από δεκάδες συνεντεύξεις με δημοσιογράφους και φορείς, οι συνεχείς επιθέσεις της κυβέρνησης Μητσοτάκη στη δημοσιογραφία. «Η συστημική κρίση που επηρεάζει την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα έχει επιδεινωθεί από τις προσπάθειες της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας να "ελέγχει το μήνυμα" και να μειώνει τις φωνές που είναι επικριτικές ή διαφωνούν» καταγράφουν οι οργανώσεις, σε ένα από τα συμπεράσματά τους. Στην έρευνα, καταγράφονται, με τα πιο μελανά χρώματα, όλες οι εμβληματικές υποθέσεις των τελευταίων χρόνων, όπως η «Λίστα Πέτσα», η δολοφονία του Γιώργου Καραϊβάζ, η στοχοποίηση δημοσιογράφων, όπως η Ίνγκεμποργκ Μπέγκελ, η διάταξη του Ποινικού Κώδικα περί «fake news», οι διώξεις και οι παρακολουθήσεις δημοσιογράφων.
Στο Politico υπογραμμίζεται ότι η Ελλάδα έπεσε πέντε θέσεις στον Παγκόσμιο Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου για το 2021 που δημιουργήθηκε από τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα, το οποίο περιέγραψε ένα «επικίνδυνο κοκτέιλ για την ελευθερία του Τύπου» στη χώρα, μιλώντας για κρατικούς πόρους που διανέμονται χωρίς διαφάνεια, στοιχεία εσωτερικής λογοκρισίας στα κρατικά μέσα ενημέρωσης και βία εναντίον δημοσιογράφων. Η Ελλάδα κατατάσσεται πλέον στην 70η θέση στον δείκτη και έχει την 4η χειρότερη κατάταξη στην Ε.Ε.
Όπως δημοσιεύει το Politico, η έκθεση σημειώνει ότι η κατάσταση στο τοπίο των ελληνικών μέσων ενημέρωσης δεν είναι νέα, ωστόσο βλέπει μια επιδείνωση στην ελευθερία του Τύπου από τότε που το συντηρητικό κόμμα της Νέας Δημοκρατίας ανέλαβε την εξουσία το 2019, το οποίο «έχει εμμονή με τον έλεγχο του μηνύματος» και «την ελαχιστοποίηση των επικριτικών και διαφωνούντων φωνών».
«Ειδήσεις που είναι ενοχλητικές ή μη κολακευτικές για την κυβέρνηση, που περιλαμβάνουν αναφορές για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν αναφέρονται σε πολλά μέσα, δημιουργώντας σημαντικό εμπόδιο για την πρόσβαση του κοινού στην πληροφόρηση και, στη συνέχεια, την ενημερωμένη συμμετοχή του στη δημοκρατική διαδικασία.», αναφέρει η έκθεση.
Το πόρισμα της έρευνας των μεγαλύτερων διεθνών οργανώσεων Τύπου στην Ευρώπη, για την κατάσταση των ΜΜΕ και της Ενημέρωσης στην Ελλάδα, που καταγράφει το πώς η κυβέρνηση Μητσοτάκη προσπαθεί να «ελέγχει το μήνυμα», είναι απλά συγκλονιστικό. Δεν έχει σημασία αν έχεις συνηθίσει να ζεις μέσα στον κόσμο όπου βασιλεύει η «Λίστα Πέτσα». Δεν έχει σημασία αν όλα αυτά μας φαίνονται «κανονικότητα». Τόση «κανονικότητα», που είναι προφανές ότι η έρευνα για την ελευθερία του Τύπου στην Ελλάδα, δεν θα παίξει στη συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ της Ελλάδας. Έτσι συμβαίνει με την κατρακύλα. Δεν είναι ποτέ αλματώδης, έρχεται με αργά αλλά σταθερά βήματα, μέρα με την ημέρα, μέχρι που βρίσκεσαι ξαφνικά σε ένα δυσώδες τοπίο και δεν ξέρεις πότε έφτασες εδώ. Η ειρωνεία μάλιστα είναι πώς αυτή η γλαφυρή αποτύπωση του τοπίου έρχεται τη στιγμή που γίνεται τόσος ντόρος για «ελευθερία και δημοκρατία», από όψιμους «μαχητές».
του Θάνου Καμήλαλη
Στη συνέντευξη με τους εκπροσώπους των οργανώσεων, μία μόνο από τις δεκάδες που διεξήγαγαν για να φτάσουν στα συμπεράσματά τους, μεταξύ των οποίων με εκπροσώπους όλων των Ενώσεων Συντακτών, επέμεινα σε ένα σημείο: Την καθημερινότητα. Είναι πολύ λογικό η προσοχή των διεθνών οργανισμών να στέκεται στα μεγάλα σκάνδαλα της κυβέρνησης Μητσοτάκη γύρω από τα ΜΜΕ. Τη «Λίστα Πέτσα», τις διώξεις των Κώστα Βαξεβάνη και Γιάννας Παπαδάκου, τη σιωπή γύρω από τις έρευνες για τη δολοφονία Καραϊβάζ, τη στοχοποίηση της Ίνγκεμποργκ Μπέγκελ, την παρακολούθηση του Σταύρου Μαλιχούδη, τα εμπόδια όσων ασχολούνται με το Προσφυγικό από το πεδίο και τις ααγωγές με σκοπό τη φίμωση (SLAPPs). Είναι αυτά τα γεγονότα που αποδεικνύουν ότι κάτι πολύ λάθος με την Ελευθερία του Τύπου στη χώρα. Να θυμίσουμε π.χ. ότι για αδιαφανή χρηματοδότηση ΜΜΕ παραιτήθηκε ο καγκελάριος της Αυστρίας, Σεμπάστιαν Κουρτς.
Αλλά, πίσω από αυτές τις εμβληματικές υποθέσεις, που καταγράφονται και καταγγέλλονται αναλυτικά στο πόρισμα υπάρχει η καθημερινή ειδησεογραφία, ή αλλιώς το σχεδόν αδιαπέραστο τείχος που ορθώνουν τα συστημικά ΜΜΕ απέναντι σε κάθε αρνητική για την κυβέρνηση είδηση. Μπορείτε, καθημερινά, να βρείτε τουλάχιστον πέντε ειδήσεις που θάβονται από τη συντριπτική πλειοψηφία των μέσων. Συνήθως, κυκλοφορούν μόνο μέσω των ανακοινώσεων της όλο και πιο απούσας από τα κανάλια αντιπολίτευσης (σύμφωνα με τα στοιχεία του ΕΣΡ). Όταν συμβαίνει αυτός, κυκλοφορούν μαζί πάντα, με την κυβερνητική απάντηση, εντασσόμενες έτσι στην καθημερινή κοκορομαχία:
«Ε η αντιπολίτευση κάτι καταγγέλλει για ένα θέμα, η κυβέρνηση απάντησε, περνάμε στον καιρό και μετά ριάλιτι».
Κάποτε, παλιά, πριν 2-3 χρόνια, γράφονταν και άρθρα για «την τάδε είδηση που δεν έπαιξε στον φιλοκυβερνητικό Τύπο». Τώρα, τι να γράψεις, συμβαίνει πάντα και σχεδόν παντού. Την ίδια περίοδο που η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει εξαπολύσει ένα «Δόγμα του Σοκ» στην ελληνική κοινωνία, με καταιγιδα αντικοινωνικών νομοσχεδίων, εν μέσω πρωτοφανών κρίσεων, ο αντίλογος είναι εξαφανισμένος, περιορισμένος σε ένα μικρό κομμάτι του διαδικτύου. Οι φορές που ένα σκάνδαλο σπάει αυτό το τείχος (βλ.Σκοίλ Ελικικού, Λιγνάδης, ξύλο στη Νέα Σμύρνη κ.α.), είναι όταν η αντίδραση του κόσμου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επιβάλλει τελικά τη συζήτησή του. Εκατοντάδες άλλες υποθέσεις όμως μένουν στα ψιλά.
Μόνο τις τελευταίες μέρες, εν μέσω του πολέμου και του νέου κύματος ακρίβειας, έχουν περάσει τροπολογία για το αντισυνταγματικό μπάσιμο του ΕΣΡ στον έλεγχο των εφημερίδων, το οποίο καταγγέλλει η ΕΣΗΕΑ, αλλά και την τροποποίηση του άρθρου 187 για την εγκληματική οργάνωση, που βάζει πλέον στη φυλακή κόσμο για πλημέλλημα και καταγγέλλεται από την Ολομέλεια των Προέδρων των Δικηγορικών Συλλόγων. Καλείται στην Ευρωβουλή ο Υπουργός Δικαιοσύνης για να δώσει εξηγήσεις για τις διώξεις δημοσιογράφων και δικαστικών για το σκάνδαλο Novartis. Ετοιμάζεται επίσης για ψήφιση ένα νομοσχέδιο που διαλύει τον ΟΑΕΔ, με σκοπό να μην καταγράφεται επίσημα η πραγματική ανεργία και οι άνεργοι να φαίνονται υπεύθυνοι για τη μοίρα τους. Ολοκληρώνεται επισης το ξεπούλημα της ΛΑΡΚΟ, μιας υπερπολύτιμης εθνικής βιομηχανίας, που μπορεί να παράγει νικέλιο και κοβάλτιο, μέταλλα των οποίων οι τιμές εκτοξεύονται στα διεθνή χρηματιστήρια. Η κυβέρνηση πανηγυρίζει ανενόχλητη για τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής της Ε.Ε., λέγοντας ωμά ψέματα για υποτιθέμες «προτάσεις Μητσοτάκη» που υιοθετούνται, ενώ Ισπανία και Πορτογαλία κερδίζουν ειδική άδεια για μέτρα πάταξης της κερδοσκοπίας στο ρεύμα και ο Πρωθυπουργός μας συμμετέχει στις συνεδριάσεις ψάχνοντας καμιά σέλφι. Υπουργοί σουλατσάρουν στα κανάλια βρίζοντας τον κόσμο που υποφέρει για την ακρίβεια, με ψέματα για το ότι «για όλα φταίει ο πόλεμος», χωρίς σοβαρό αντίλογο. Χωρίς μάλλον τον ελάχιστο αντίλογο, όπως τα στοιχεία του πληθωρισμού τον Δεκέμβριο και τον Ιανουάριο, ή τις αυξήσεις στην ιδιωτικοποιημένη πλέον Ενέργεια από το φθινόπωρο.
Και τέλος: Το αποκαλυπτικό πόρισμα για την κατάσταση της δημοσιοραφίας στην Ελλάδα δεν θα παίξει στα περισσότερα ΜΜΕ.
Δεν λέμε εδώ ότι η δημοσιογραφική κάλυψη πρέπει να ενστερνιστεί απαραίτητα την επικριτική για την κυβέρνηση άποψη. Λέμε ότι πρέπει να υπάρχει κάλυψη. Λέμε να παρουσιαστεί απλά στον πολίτη τι συμβαίνει, τι ψηφίζεται, τι καταγγέλλεται, τι λένε τα στοιχεία. Να μπορεί ο κόσμος να λάβει την πληροφορία και μετά να αποφασίσει μόνος του. Να υπάρχει η πληροφορία.
Είναι αυτό που καταγράφουν οι διεθνείς οργανώσεις ως «εμμονή της κυβένησης με τον έλεγχο του μηνύματος»:
«Το βασικό συμπέρασμα είναι ότι οι ειδήσεις που είναι άβολες, ή μη κολακευτικές για την κυβέρνηση, ειδήσεις που μπορεί να περιλαμβάνουν και αναφορές για σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δεν δημοσιεύονται σε πολλά ΜΜΕ. Δημιουργείται έτσι ένα σοβαρό εμπόδιο στην πρόσβαση του κοινού σε πληροφορίες σχετικά με ζητήματα της επικαιρότητας και κατ’ επέκταση, στην ενημερωμένη συμμετοχή τους στη δημοκρατική διαδικασία».
Με απλά λόγια, σε ελεύθερη μετάφραση, μιλάμε για καθεστωτικές αντιλήψεις που υπονομεύουν τη δημοκρατία στη χώρα.
Κατρακυλήσαμε, με αυτά και με αυτά, στην 70η θέση στον Δείκτη Ελευθερίας του Τύπου παγκοσμίως και μάλλον έπεται συνέχεια. Οι Ρεπόρτερ Χωρίς Σύνορα, που συμμετείχαν στην έρευνα, δηλώνουν πλέον ανοικτά πως «η κατάσταση στην Ελλάδα είναι συγκρίσιμη με την Ουγγαρία» και το πόρισμα λέει πως «μολονότι τίποτα από αυτά δεν συμβαίνει μόνο στην Ελλάδα, αλλά η ένταση τους εδώ είναι ιδιαίτερα προβληματική και διαφοροποιεί τη χώρα από τα περισσότερα άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ».
Τίποτα από αυτά δεν συνέβη σε μία μέρα, τίποτα από τα επόμενα δεν θα συμβεί ξαφνικά. Η κατρακύλα, δημοσιογραφικά και δημοκρατικά, η περιστολή των Ελευθεριών, γίνεται μέρα με τη μέρα, ανεπαίσθητα, αλλά αδιάκοπα.
Γκώσαμε στον ακροδεξιό «φιλελευθερισμό» τους εντωμεταξύ, στα μεγάλα λόγια για «ελευθερία και δημοκρατία», με αφορμή τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Λογύδρια και ύμνοι για τις «δυτικές αξίες» και το πώς «είμαστε στην καρδιά της Ευρώπης», παρουσίαση των ολιγαρχών στο ρωσικό καθεστώς, την ώρα που οι δικοί μας, μεγάλοι παίκτες στον συγκεντρωτισμό των ΜΜΕ στα χέρια τους, είναι «επενδυτές», «επιχειρηματίες» ή και «ευεργέτες». Υποκρισία, ιδεολογική τύφλωση και αρχοντοχωριατισμός.
Τώρα που ήρθε ο διασυρμός, τώρα που οι «μαχητές της ελευθερίας» σιωπούν τόσο προκλητικά, η κυβέρνηση το γυρνάει στο επιχείρημα «επιτίθενται στην Ελλάδα μας». Ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιάννης Οικονόμου, απάντησε στο πόρισμα, υποστηρίζοντας πως «συνιστά τουλάχιστον ευτέλεια το να υιοθετεί & να χρησιμοποιεί ελληνικό κόμμα μια έκθεση η οποία προσβάλλει τόσο τον ελληνικό Τύπο και τους λειτουργούς του, όσο και τους θεσμούς της Πολιτείας μας».
Αυτή είναι η συνήθης κυβερνητική γραμμή για κάθε ντροπιαστική για την Ελλάδα διεθνή έκθεση. Είναι ψέματα, είναι προσβλητική, πιθανόν, (όπως λέει ο Υπουργός Μετανάστευσης για τα διεθνή δημοσιεύματα για παράνομες επαναπροωθήσεις) είναι και αποτέλεσμα ξένης προπαγάνδας. «Κάθε πολίτης, έχει τη δυνατότητα να ενημερωθεί ελεύθερα από το μέσον που εκείνος επιλέγει, από την πληθώρα που υπάρχουν. Και κανένα διεθνές θεσμικό όργανο δεν αμφισβητεί αυτή την πραγματικότητα» λέει κλείνοντας τη δήλωσή του ο κυβερνητικός εκπρόσωπος.
Α εντάξει, πάλι καλά να λέμε.
Ποιο είναι το αποτέλεσμα όλης αυτής της κατρακύλας; Η κατασκευή μίας εναλλακτικής πραγματικότητας, μέσα στην οποία, η κυβέρνηση Μητσοτάκη μπορεί να πορεύεται με ψέματα, με εξυπνακισμούς, με έναν άκρατο τοξικό λόγο, χωρίς την απαραίτητη ανάληψη ευθυνών και την ακόμα πιο απαραίτητη λογοδοσία. Μια εξουσία χωρίς έλεγχο, χωρίς δηλαδή την εκπλήρωση του πρωταρχικού ρόλου της δημοσιογραφίας στη δημόσια σφαίρα.
Όλο αυτό, δεν είναι «κανονικότητα». Είναι μία κατάσταση άκρως προβληματική. Προβληματική για την Ενημέρωση, όπως πιστοποιείται πλέον διεθνώς. Προβληματική, κατ’επέκταση, για την ποιότητα της Δημοκρατίας.
