Ο όσιος Ευγένιος Ιωαννούλιος ή Γιαννούλης ο Αιτωλός, γεννήθηκε το 1595 μ.Χ (ή 1596 μ.Χ.) στο Μέγα Δένδρο Αποκούρου από πτωχούς γονείς.
Νέος προσήλθε στο μοναστήρι της Παναγίας Βλοχού στο Αγρίνιο. Χειροτονήθηκε διάκονος το 1616 μ.Χ. στη Μονή Τατάρνας και για μικρό χρονικό διάστημα παρέμεινε στη Μονή Ξηροποτάμου του Αγίου Όρους. Το 1619 μ.Χ. χειροτονήθηκε πρεσβύτερος στη Μονή Σινά από τον τότε Πατριάρχη Αλεξανδρείας Κύριλλο Λούκαρη (βλέπε 27 Ιουνίου) και κατόπιν Οικουμενικό Πατριάρχη με τον όποιο έζησε πολλές ταλαιπωρίες για την προσήλωση του στην Ορθοδοξία και για το αδούλωτο πνεύμα του. Ο Ευγένιος, έφτασε στο σημείο, ακόμα και να καθαιρεθεί από τον Τουρκόφιλο και Λατινόφρονα Πατριάρχη Κύριλλο Κοντάρη, αλλά αργότερα, το 1639 μ.Χ., ο Πατριάρχης Παρθενίας τον αποκατέστησε πανηγυρικά.
Ο όσιος Ευγένιος από το 1639 μ.Χ. ως το 1640 μ.Χ. διηύθυνε τη Σχολή της Άρτας. Αργότερα πήγε στο Καρπενήσι, όπου ανήγειρε μεγαλύτερο ναό της Αγίας Τριάδας και στον περίβολο του Σχολή Ανωτέρων Γραμμάτων, που έγινε για την Ευρυτανία κέντρο πνευματικής αναγέννησης και αναδείχτηκαν από εκεί πολλοί σπουδαίοι άντρες, όπως επίσκοποι, Πατριάρχες κλπ. Επίσης ο Όσιος, ίδρυσε Σχολές στη Μονή Αγίας Παρασκευής στα Βραγιαννά και στο Αιτωλικό.
Εκοιμήθη προσευχόμενος το 1682 μ.Χ. στη μονή Βραγγιανών, περιστοιχισμένος από αγαπητούς του μαθητές, αφήνοντας αξιόλογο συγγραφικό έργο. Βιογράφος του υπήρξε ο πιστός του μαθητής ιερομόναχος Αναστάσιος ο Γόρδιος. Από την Ορθόδοξη Εκκλησία αγιοκατατάχθηκε την 1η Ιουλίου 1982 μ.Χ. (Η μνήμη του αναφέρεται την 6η Αυγούστου, αλλά επειδή συμπίπτει με την μεγάλη εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος εορτάζεται την 5η Αυγούστου).
Από το όλο έργο του οσίου Ευγενίου φανερώνεται η μεγάλη του αγάπη προς τον Θεό και τους ανθρώπους. Ο ίδιος υπήρξε ακούραστος πνευματικός εργάτης σε δύσκολες ώρες του Γένους, φωτισμένος οδηγός και ενάρετος διδάσκαλος. Τη ρητορεία, τη μόρφωση, την απέραντη μνήμη, το θάρρος, τη θέληση και την εξαιρετική του βούληση τα έθεσε όλα για την ανόρθωση των υποδούλων αδελφών του. Στο Καρπενήσι υπάρχουν δύο παρεκκλήσια του.
Λειτουργικά κείμενα
Ἀπολυτίκιον
Ἦχος δ’. Ταχὺ προκατάλαβε.
Διδάσκαλος ἔνθεος καὶ ὁδηγὸς τῶν πιστῶν ἐδείχθης ἐν Πνεύματι, οἴα θεράπων Χριστοῦ, Εὐγένιε Ὅσιε, λόγω γὰρ διαπρεπῶν καὶ λαμπρότητι βίου, ὤφθης τῆς εὐσέβειας πρακτικὸς ὑποφήτης, διὸ ἡ Ἐκκλησία μακαρίζει σέ.
Έτερον Ἀπολυτίκιον
Ἦχος γ’. Θείας πίστεως.
Θείῳ ἔρωτι πεπυρωμένος καὶ τῷ πνεύματι ἠγλαϊσμένος, νάμασι θείοις Εὐρυτανίαν κατήρδευσας, ἀνδρῶν φάλαγγας γενναίῳ σθένει καθώπλισας, κατὰ ποικίλων τυράννων τούτους κατηύθυνας· Εὐγένιε ῞Οσιε, Γένους διδάσκαλε μέγιστε, Χριστὸν τὸν Θεὸν ἱκέτευε δωρήσασθαι ἡμῖν τὸ μέγα ἔλεος.
Μεγαλυνάριον
Εὖγε τῆς σοφίας τῆς θεϊκῆς, εὖγε ἱερέων διδασκάλων ὑπογραμμός· εὖγε ὁ τοῦ Γένους ὁ μέγας εὐεργέτης, Εὐγένιε τρισμάκαρ, πιστῶν τὸ στήριγμα.
Ὁ Οἶκος
Εἰς τὴν ᾿Ακολουθίαν τῶν Χαιρετισμῶν πρὸς τοὺς Νεομάρτυρας καὶ ῾Οσίους Εὐρυτάνας, οἶκος εἰς τὸν ῞Οσιον Εὐγένιον ἀναφερόμενος.
Φεγγοβόλος ὡς ἄστρον τῆς Χριστοῦ ᾿Εκκλησίας, ταῖς σοφαῖς διδαχαῖς σκοτασμὸν πειρασμῶν καὶ δεινῶν τυραννίας ἐλυτρώσω τὸ Γένος, Εὐγένιε ὅσιε· ῞Οθεν εὐχαρίστως βοῶμεν.
Χαίροις Αἰτωλίας τὸ ἐξαίσιον γέννημα·
χαίροις Μονῆς Τατάρνης θεοφύτευτον βλάστημα.
Χαίροις μοναζόντων σεπτὸν ἐγκαλλώπισμα·
χαίροις τῶν ῾Οσίων σεμνώτατον γνώρισμα.
Χαίροις δορυφορῶν Σὺ μετ’ ᾿Αγγέλων τῆς Παναγίας Προυσοῦ τὴν κατοίκησιν.
χαίροις ὁ τὸ ῎Εθνος δωροδοτῶν δαψιλῶς καὶ ἐν καιροῖς χαλεποῖς ἀναιρῶν αὐτοῦ τὴν καθίζησιν.
Χαίροις ῾Ελληνομουσείου τῶν ᾿Αγράφων τὸ θεμέλιον.
Χαίροις ὅτι ὀρθοδόξων τὴν πορείαν σηματοδοτεῖς πρὸς τὸ τέλειον.
Χαίροις διδασκάλων τοῦ Γένους τὸ καύχημα·
χαίροις ἐφάμιλλον θεοφόρων Πατέρων ἀνάστημα.
Χαίροις Θεῖε Εὐγένιε!
