Οι οικονομικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία απειλούν να αμβλύνουν σταδιακά την κυριαρχία του δολαρίου και θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε ένα πιο κατακερματισμένο διεθνές νομισματικό σύστημα.
του Παναγιώτη Παπαδομανωλάκη
Έτσι τουλάχιστον ισχυρίζεται η Γκίτα Γκοπινάθ, πρώτη αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του ΔΝΤ, στους Financial Times, προσθέτοντας ότι ορισμένες χώρες ήδη επαναδιαπραγματεύονται το νόμισμα με το οποίο πληρώνονται για το εμπόριο. «Το δολάριο θα παραμείνει το κύριο παγκόσμιο νόμισμα ακόμη και σε αυτό το τοπίο, αλλά ο κατακερματισμός σε μικρότερο επίπεδο είναι σίγουρα αρκετά πιθανός», αναφέρει, προσθέτοντας ότι ορισμένες χώρες ήδη επαναδιαπραγματεύονται το νόμισμα με το οποίο πληρώνονται για το εμπόριο. Η ίδια δήλωσε ότι ο πόλεμος θα ωθήσει επίσης την υιοθέτηση της ψηφιακής χρηματοδότησης, από τα κρυπτονομίσματα μέχρι τα stablecoins και τα ψηφιακά νομίσματα των κεντρικών τραπεζών.
Το ερώτημα αν βρισκόμαστε ενώπιον του τέλους της κυριαρχίας του δολαρίου, απασχολεί τον μαρξιστή οικονομολόγο Μίχαελ Ρόμπερτς, ο οποίος υποστηρίζει από το περασμένο καλοκαίρι, όταν οι ΗΠΑ εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν, ότι το δολάριο ΗΠΑ θα παρέμενε το κυρίαρχο παγκόσμιο νόμισμα για το άμεσο μέλλον, αλλά ότι ήταν σε σχετική πτώση σε σύγκριση με άλλα νομίσματα, ακριβώς γιατί ο ιμπεριαλισμός των ΗΠΑ βρίσκεται σε σχετική παρακμή σε σύγκριση με άλλες αντίπαλες οικονομίες από τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Ο Ρόμπερτς κάνει λόγο για ιστορική πτώση της κυριαρχίας του δολαρίου στο εμπόριο, τις ροές κεφαλαίων και ως αποθεματικό νόμισμα, θέτοντας το ερώτημα αν είναι δυνατή μια αναδιάρθρωση των νομισμάτων και των ροών κεφαλαίων, που θα χωρίσει την παγκόσμια οικονομία να χωριστεί σε δύο μπλοκ, το ένα υπό την ηγεμονία των ιμπεριαλιστικών κέντρων συσσώρευσης του Παγκόσμιου Βορρά (ΗΠΑ, Ευρώπη, Ιαπωνία) και το άλλο με επικεφαλής τις αναδυόμενες οικονομίες (Κίνα, Ρωσία) που αντιστέκονται στη δυτική επικυριαρχία.
Όπως είχαμε σημειώσει στο άρθρο για την ταπείνωση του (βορειο)αμερικανικού εξαιρετισμού, η μονοπολική κυριαρχία των Ηνωμένων Πολιτειών βασίστηκε στη μετατροπή του δολαρίου σε παγκόσμιο νόμισμα αναφοράς και εκκαθάρισης πληρωμών, με το στρατιωτικοβιομηχανικό σύμπλεγμα και το μονοπώλιο της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής αγοράς. Στη χθεσινή επίσκεψη του Ρώσου υπ. Εξ. Σεργκέι Λαβρόφ στο Τουνξί της Κίνας, για την τρίτη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών για το Αφγανιστάν, η Μόσχα και το Πεκίνο καταδίκασαν τις παράνομες κυρώσεις που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους δορυφόρους τους, ενώ συμφώνησαν να συνεχίσουν να ενισχύουν τη στρατηγική τους συνεργασία και να μιλούν για τις παγκόσμιες υποθέσεις «με μια ενωμένη φωνή». Μάλιστα, ο Λαβρόφ είπε ότι ο κόσμος «βιώνει μια πολύ σοβαρή φάση στην ιστορία των διεθνών σχέσεων», όπου στο τέλος αυτής της αναμόρφωσης των παγκόσμιων σχέσεων «εμείς, μαζί με εσάς και με τους συμπαθούντες μας θα κινηθούμε προς μια πολυπολική, δίκαιη, δημοκρατική παγκόσμια τάξη».
Ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ κατά τη διάρκεια συνάντησής του με τον Ιρανό υπουργό Εξωτερικών Χοσεΐν Αμίρ Αμπντολαχιάν στην Κίνα, ανακοίνωσε πως οι δύο χώρες συμφώνησαν να παρακάμψουν τις δυτικές κυρώσεις εναντίον τους. Η Ρωσία προτίθεται να αυξήσει τη συνεργασία της με το Ιράν σε όλους τους τομείς, όπως δήλωσε την Τετάρτη, όπως μετέδωσε το πρακτορείο ειδήσεων RIA.
Η απαίτηση της Μόσχας ώστε όλες τις «μη φιλικές» χώρες, εκείνες δηλαδή που τις επέβαλαν κυρώσεις, να πληρώνουν το ρωσικό αέριο σε ρούβλια, αναστάτωσε την ΕΕ, καθώς η μετάβαση στο υγροποιημένο αέριο από το Κατάρ δεν θα μπορούσε να ικανοποιήσει άμεσα την ευρωπαϊκή ζήτηση, όπως παραδέχθηκε ο υπ. Ενέργειας της πετρομοναρχίας Σάαντ Σερίντα αλ-Καάαμπι. Ωστόσο, κατά τη τηλεφωνική επικοινωνία μεταξύ τους, ο Πούτιν είπε στον Γερμανό καγκελάριο Όλαφ Σολτς ότι τίποτα δεν θα αλλάξει για τους Ευρωπαίους εταίρους και ότι οι πληρωμές θα γίνονται σε ευρώ και θα μεταφέρονται στην τράπεζα της Gazprom, η οποία θα μετατρέψει τα χρήματα σε ρούβλια. Η κίνηση αυτή αποτελεί τη τελική προσφορά προς την Ευρώπη με χρονικό όριο την 1η Απρίλη, αλλιώς οι τρέχουσες συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου θα σταματήσουν και αν γίνει αποδεκτή θα έχει ως αποτέλεσμα τον περιορισμό του πετροδολαρίου στην Ευρώπη.
Η Ινδία δέχεται την πίεση των Ηνωμένων Πολιτειών, ώστε να μην τολμήσει να αυξήσει τις εισαγωγές πετρελαίου της από τη Ρωσία, που θα μπορούσαν να εκθέσουν το Νέο Δελχί σε «μεγάλο κίνδυνο». «Συνεχίζουμε να ενθαρρύνουμε τους εταίρους μας στην Ινδία και σε όλο τον κόσμο σχετικά με τη σημασία μιας ισχυρής συλλογικής δράσης, συμπεριλαμβανομένων ισχυρών κυρώσεων, για να πιέσουμε το Κρεμλίνο να τερματίσει τον καταστροφικό κατ’ επιλογή πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας το συντομότερο δυνατό», δήλωσε εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου Εξωτερικών, ενώ ο Λαβρόφ φτάνει στη χώρα Νότια Ασία. Η αναπτυσσόμενη χώρα που κάποτε συμμετείχε στο κίνημα των αδεσμεύτων και σήμερα είναι υπό την ακροδεξιά διακυβέρνηση του φιλοδυτικού Μόντι, έχει εντούτοις αποφύγει να καταδικάσει τη ρωσική επέμβαση. Ως αναδυόμενη οικονομία, μέλος των BRICS, έχει κάθε λόγο να επιθυμεί έναν πολυπολικό κόσμο και ο -ταπεινωμένος από την εξέγερση των αγροτών- Μόντι το έχει σταθμίσει.
Παρά τις σημαντικές αυτές εξελίξεις, ο Ρομπερτς επισημαίνει ότι δεν υπάρχει ακόμη πραγματική εναλλακτική λύση στις διεθνείς αγορές για το δολάριο, το οποίο (και σε μικρότερο βαθμό το ευρώ) παραμένει κυρίαρχο στις διεθνείς πληρωμές. Ωστόσο, ο ίδιος παραπέμπει σε πρόσφατη έρευνα των Σέρκαν Αρσλανάλπ, Μπάρι Τζ. Άιχενγκριν και Τσίμα Σίμπσον-Μπελ για το ΔΝΤ, υπό τον τίτλο «Η κρυφή διάβρωση της κυριαρχίας του δολαρίου: και η άνοδος του μη παραδοσιακού αποθεματικού νομίσματος». Ο Αμερικάνος οικονομολόγος εξηγεί πως οι χώρες που συσσωρεύουν αυτό που το ΔΝΤ αποκαλεί «πλεονάζοντα» συναλλαγματικά αποθέματα, δηλαδή πέραν των αναγκαίων για την αντιμετώπιση οποιασδήποτε εμπορικής ή νομισματικής κρίσης, στρέφουν όλο και περισσότερο το πλεόνασμα αυτό μακριά από τα «τέσσερα μεγάλα» αποθεματικά (δολάριο, ευρώ, στερλίνα, γεν) προς σε άλλα μικρότερα νομίσματα.
Ο Ρόμπερτ Άρμστρονγκ και ο Ίθαν Γου γράφουν στους Financial Times για τέλος της παγκοσμιοποίησης όπως την ξέρουμε, καθώς η κρίση που επιταχύνθηκε με την πανδημία και τη σημερινή σύγκρουση στην Ουκρανία επιδεινώνει τις αλυσίδες εφοδιασμού, τον πληθωρισμό, ενώ έχει προκαλέσει αύξηση των τιμών στην ενέργεια και βασικά διατροφικά είδη, η οποία προκαλεί γενικές αυξήσεις τιμών. Το κόστος ζωής των νοικοκυριών της επικεφαλής των Ηνωμένων Πολιτειών ανέβηκε κατά 5.200 δολαρια το χρόνο, σύμφωνα με το Bloomberg, ενώ η τεράστια κρίση κερδοφορίας και η διατάραξη της ιμπεριαλιστικής αλυσίδας δεν επιτρέπει την αντιστροφή του κλίματος. Μια λύση, που σύμφωνα με τον Ρόμπερτς θα ήταν ο σημαντικός έλεγχος των κύριων τομέων της οικονομίας, παραμένει όνειρο θερινής νυκτός, καθώς οι αναγκαίες δημόσιες δαπάνες περιστέλλονται για να τροφοδοτήσουν την πολεμική μηχανή εναντίον της Ρωσίας και στη συνέχεια της Κίνας.
Αντίθετα, το Πεκίνο διατηρεί λόγω του συστήματός του κολοσσιαία ικανότητά κρατικής διαχείρισης, ενώ οι κυρώσεις ωθούν τη Μόσχα σε κυβερνητικές παρεμβάσεις. Για αυτό το λόγο ισχυριζόμαστε πως τελικός στόχος των μονομερών μέτρων καταναγκασμού δεν είναι η αποβολή των χωρών αυτών από τις διεθνείς αγορές, αλλά η αποσταθεροποίηση και αλλαγή καθεστώτος, ή ακόμα και ο διαμελισμός τους, ώστε να τις ενσωματώσουν σε αυτές με όρους ληστείας. Ωστόσο, η πολιτική αυτή φαίνεται να κινδυνεύει να στραφεί κατά των εμπνευστών της.
