Προσπαθώντας να αναστρέψει το κακό κλίμα από τη διαχείριση φυσικών καταστροφών και πανδημίας, με τραυματισμένη την κυβέρνησή του και την παραδοχή σοβαρών λαθών στον ανασχηματισμό, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, εκμεταλλευόμενος τη δημοσιονομική χαλάρωση για ακόμα έναν χρόνο στην Ευρωζώνη λόγω της πανδημίας, εξήγγειλε πακέτα παροχών, με το βλέμμα στα χτυπήματα από το κύματα ανατιμήσεων. «Το είπαμε το κάναμε, η Ελλάδα αλλάζει, αυτός είναι ο απολογισμός της προηγούμενης διετίας, και αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε» υποστήριξε μεταξύ άλλων.
Πανηγυρίζοντας και αυτοθαυμαζόμενος για την «ανάπτυξη» της οικονομίας μετά το lockdown, αναιμική σε σχέση με την ύφεση του ανάλογου διαστήματος του 2020, ο Μητσοτάκης ανέφερε: «Μόλις την περασμένη Τρίτη ανακοινώθηκε πως το ΑΕΠ σημείωσε άλμα 16,2%, γι’ αυτό και σήμερα είμαι σε θέση να εξαγγείλω στην αναθεώρηση του στόχου για ανάπτυξη το 2021 από το 3,6 στο 5,9%»
«Εδώ ανακοίνωσα πέρσι την αγορά των 18 Ραφάλ που σύντομα θα γίνουν 24. Φέτος βρίσκομαι και πάλι εδώ για να ενώσω και να δώσω προοπτική, για να περιγράψω το σχέδιο μας για την Ελλάδα που αλλάζει, βαδίζει μπροστά και κοιτάζει ψηλά. Για να παρουσιάσω τα ακόμα περισσότερα που μπορούμε να επιτύχουμε μαζί από το 2022 και μετά. Η φετινή έκθεση καθοριστικός σταθμός επανεκκίνησης και σημείο αφετηρίας μίας συναρπαστικής δεκαετίας»υποστήριξε ο Κυριάκος Μητσοτάκης.
«Δεσμεύτηκα προσωπικά πως κανείς δεν θα αντιμετωπίσει μόνος αυτήν τη θύελλα και με δίκαιο τρόπο κάναμε πράξη αυτήν μας τη δέσμευση. Δίπλα στην προστασία του εισοδήματος προστίθεται η ρεαλιστική ελπίδα βελτίωσης του. Οι Έλληνες πληρώνουν πλέον λιγότερους φόρους παντού και εργαζόμενοι και επιχειρήσεις καταβάλλουν λιγότερες εισφορές. Η Ελλάδα δανείζεται με ιστορικά χαμηλά επιτόκια. Όλα αυτά συντελέστηκαν ενώ ο πλανήτης δεχόταν την επίθεση του κορονοϊού. Ναι, είχαμε απώλειες αλλά λιγότερες σε σχέση με άλλα κράτη. Διαμορφώσαμε μία αρτια διαδικασία εμβολιασμού, την επιχειρήση “Ελευθερία”» πρόσθεσε επίσης.
«Το είπαμε το κάναμε, η Ελλάδα αλλάζει, αυτός είναι ο απολογισμός της προηγούμενης διετίας, και αυτό θα συνεχίσουμε να κάνουμε, μαθαίνοντας από τα λάθη μας με γνώμονα την αλήθεια, κάνοντας, όπου και όταν πρέπει και την αυτοκριτική μας. Πλουσιότερη Ελλάδα σημαίνει πλουσιότεροι Έλληνες. Και σε αυτόν τον δρόμο συναντιόμαστε με τη μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία της προόδου. Μιλώ για την μεγάλη πλειονότητα των πολιτών που απορρίπτει την αχρείαστη πόλωση. Αυτή που αναγνωρίζει στην ευθύνη την άλλη όψη της ελευθερίας. Η ατομική επιτυχία δεν μπορεί να οδηγεί στην αμετροέπεια και την αλαζονεία. Θα βαδίζουμε πάντα μπροστά και θα κοιτάμε ψηλά».
Τα μέtρα που ανακοίνωσε:
Μειώνεται αμέσως στο μισό ο φόρος για την συγκέντρωση κεφαλαίου.
Καθιερώνουμε υπερεκπτώσεις για μικρομεσαίες επιχειρήσεις που πραγματοποιούν πράσινες και ψηφιακές επενδύσεις.
Η απαλλαγή από την εισφορά αλληλεγγύης θα ισχύσει και για το 2022 για τον ιδιωτικό τομέα, το ίδιο και η μείωση κατά 3% των ασφαλιστικών εισφορών.
Ιδιώτες και επιχειρήσεις θα πληρώνουν τέλη 10% κινητής τηλεφωνίας από το 2022.
Μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που συγχωνεύονται στο εξής θα φορολογούνται με μόνο 15,5%. Το μέτρο θα ισχύσει για τρία χρόνια, είναι σημαντικό να ισχυροποιηθούν οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
Στις επιχειρήσεις ο φόρος πέφτει στο 22% και μάλιστα σε μόνιμη βάση.
Παραμένει μέχρι τον Ιούνιο ο μειωμένος ΦΠΑ 13% σε μεταφορές, καφέ, μη αλκοολούχα ποτέ, τον τουρισμό και στους κινηματογράφους, επεκτείνεται στα γυμναστήρια και στις σχολές χορού.
Τα περισσότερα νοικοκυριά θα πληρώσουν το 2022 χαμηλότερο ΕΝΦΙΑ απ’ ό,τι το 2021.
Επεκτείνεται για ακόμη 3 μήνες το πρόγραμμα ΓΕΦΥΡΑ.
Νέο ταμείο ενεργειακής μετάβασης για την κάλυψη του 80% των αυξήσεων ηλεκτρικού ρεύματος απευθείας στο λογαριασμό κάθε νοικοκυριού σε ΟΛΟ τον πληθυσμό της χώρας.
Μείωση ΦΠΑ ζωοτροφών στο 6% για τους αγρότες.
Αύξηση επιδόματος θέρμανσης κατά 20%.
Κατάργηση ειδικού τέλους τηλεπικοινωνιών για νέους έως 29 ετών και μείωση στο 10% flat για τον υπόλοιπο πληθυσμό.
30% μείωση φορολογίας εισοδήματος στα φυσικά πρόσωπα που πραγματοποιούν δαπάνες έως 5.000 ευρώ μέσω ηλεκτρονικών συναλλαγών σε συγκεκριμένους κλάδους (πχ υδραυλικοί, ηλεκτρολόγοι, οικιακές υπηρεσίες, γυμναστήρια, ταξί, νομικές υπηρεσίες κοκ).
Προς τους πραγματικά ευάλωτους πολίτες, η Πολιτεία αποφάσισε να παρέχει και μία πρόσθετη οικονομική στήριξη. Γι’ αυτό και τον Δεκέμβριο, σε όλους τους δικαιούχους του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος θα καταβληθεί το διπλάσιο ποσό από αυτό που θα λάμβαναν κανονικά. Μια πράξη ανακούφισης πριν από τις γιορτές σε εκείνους που το έχουν περισσότερο ανάγκη.
Νέοι έως 29 ετών χωρίς προϋπηρεσία θα ενισχύονται για 6 μήνες από την πολιτεία με 1.200 ευρώ στην πρώτη πρόσληψη. Τα 600 θα πηγαίνουν στους εργοδότες και τα υπόλοιπα 600 θα κατευθύνονται στους νέους πέραν του μισθού τους για να τα ξοδέψουν όπως θέλουν.
Από το 2022 οι επιδοτούμενες νέες θέσεις εργασίας αυξάνονται στις 150.000 από τις 100.000.
Επέκταση στεγαστικού επιδόματος 1000 ευρώ/έτος και στους σπουδαστές δημοσίων ΙΕΚ.
Αυξάνονται από τις 100.000 στις 150.000 νέες επιδοτούμενες θέσεις εργασίας.
Από 1/1 2022 μηδενίζεται για τους νέους κάτω των 29 ετών το ειδικό τέλος κινητής τηλεφωνίας και data, όσο για τους εφήβους 15 έως 17 ετών αυτοί που θα έχουν εμβολιαστεί θα τους προσφέρουμε 50 δωρεάν gb data στο κινητό τους.
Καθιέρωση ψηφιακής κάρτας, ένα ψηφιακό πορτοφόλι, όπου θα συγκεντρώνονται όλες οι παροχές του κράτους προς τους νέους.
Από 1/1/22 καταργείται ο φόρος στις γονικές παροχές και δωρεές έως 800.000 ευρώ.
Ειδική αναφορά έκανε στους νέους, πληθυσμιακή ομάδα που φαίνεται να έχει γυρίσει την πλάτη της στην κυβέρνηση και έχει στοχοποιηθεί πολλάκις για την πανδημία αλλά και τις κινητοποιήσεις. Σε ένα «άνοιγμα» προς τους νέους, ο Μητσοτάκης σημείωσε:
«Νέες και νέοι φέτος είστε στην πρώτη σειρά γιατί είστε προτεραιότητα για την πατρίδα, είστε η γενιά που δοκιμάστηκε πολύ το τελευταίο χρονικό διάστημα, με το άγχος ότι θα ζήσετε μία ζωή χειρότερη από αυτήν των γονιών σας. Όμως, καμία χώρα δεν έχει μέλλον αν τα νέα παιδιά αισθάνονται ότι ο δρόμος τελικά θα κρύβει ευκαιρίες για λίγους και παγίδες για πολλούς. Η νέα Ελλάδα χρειάζεται νέους πρωταγωνιστές και αυτοί είστε εσείς».
Αναφέρθηκε και στις ιδιωτικοποιήσεις, επιδιώκοντας να παρουσιάσει ξεπουλήματα δημόσιας περιουσίας ως επιτυχία. Μόλις χθες ανακοινώθηκε η πώληση του μειοψηφικού πακέτου του ΔΕΔΔΗΕ για 2,1 δισ. ευρώ, σημείωσε ο πρωθυπουργός και τόνισε: «Μας εξέπληξε όλους το ύψος του τιμήματος. Όλα αυτά αποτυπώνουν την εμπιστοσύνη των ξένων θεσμικών επενδυτών στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας». Αναφέρθηκε και στο χαμηλότετατο τίμημα για το ξεπούλημα της Εγνατίας Οδού.
Ο Πρωθυπουργός έκανε αναφορές και στις ποδοσφαιρικές ομάδες της πόλης, με τα σχέδια για νέα γήπεδα σε ΠΑΟΚ και Άρη: «Θεσσαλονίκη και Μακεδονία αλλάζουν, ένας άνεμος αισιοδοξίας πνέει στην πόλη του Βαρδάρη», τόνισε ο πρωθυπουργός. «Πολίτες και επισκέπτες απολαμβάνουν νωρίτερα το νέο σύγχρονο αεροδρόμιο, ήδη κυκλοφορούν στους δρόμος τα διπλάσια λεωφορεία, που θα αυξηθούν πάλι, το μετρό γίνεται πραγματικότητα παρά τις αντιδράσεις, γίνεται ρεαλιστική προσδοκία όχι ένα ψέμα γραμμένο σε μουσαμάδες και ένα έργο που θα επεκταθεί και στις δυτικές συνοικίες της πόλης. Ξεκινούν άμεσα οι μελέτες για την επέκταση του μέτρο και στη δυτική πόλη. Το νέο γήπεδο του ΠΑΟΚ αναμένει από τον επενδυτή να ξεκινήσει αφού η πολιτεία λύνει όλα τα θέματα της χωροταξίας και της χρήσης γης και ο Άρης θα μπορέσει να φτιάξει το νέο του γήπεδο».
«Η ΔΕΗ χάνει ένα από τα πολυτιμότερα στοιχεία της: εκείνο που εξασφαλίζει τα έσοδά της και τελικά τη ίδια τη δύναμη της εταιρίας και του Ομίλου γενικότερα», αναφέρει η ΓΕΝΟΠ σε ανακοίνωση για την πώληση του 49% του ΔΕΔΔΗΕ.
Προσθέτει πως «έχει εκφράσει την αντίθεσή της στη μερική ιδιωτικοποίηση του ΔΕΔΔΗΕ γιατί πιστεύουμε ότι τα δίκτυα Διανομής και Μεταφοράς, που αποτελούν μονοπωλιακές δραστηριότητες και έχουν διασφαλισμένη κερδοφορία , πρέπει να παραμένουν υπό δημόσιο έλεγχο. Ταυτόχρονα, είναι αδιανόητη η εμμονή σε μια απόφαση που δεν επιβάλλεται από καμιά υποχρέωση του ενωσιακού δικαίου ή αναγκαστική συμμόρφωση (μνημόνια). Και αυτό πρέπει να εξηγηθεί, τόσο από τη διοίκηση της ΔΕΗ όσο και από την κυβέρνηση!»
«Το ενδιαφέρον που έδειξαν μεγάλα επενδυτικά funds δείχνει πόσο “βέβαιη” και “σίγουρη” θεωρούν την επένδυση στο ΔΕΔΔΗΕ», σημειώνει ακόμη η Ομοσπονδία, αναφερόμενη στα εγγυημένα έσοδα από την διαχείριση του δικτύου.
Απόφαση για έκτακτη επιχορήγηση προς τους θρησκευτικούς φορείς στο ποσό των 4.500.000 ευρώ το οποίο καταβάλλεται εφάπαξ στους δικαιούχους υπογράφουν ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών Θόδωρος Σκυλακάκης και η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως. Ήδη από τον περασμένο Μάρτιο, Κεραμέως, Σταϊκούρας και Σκυλακάκης πέρασαν τροπολογία στη Βουλή που προέβλεπε την έκτακτη εφάπαξ επιχορήγηση των θρησκευτικών φορέων, στο πλαίσιο του νομοσχεδίου του υπουργείου Υγείας σχετικά με την Covid-19, όμως τώρα ορίστηκε το ποσό και οι λεπτομέρειες.
Με έκτακτη επιχορήγηση 4.500.000 ευρώ η κυβέρνηση Μητσοτάκη ενισχύει τον θρησκευτικό οβολό, καθώς πριν από τέσσερις ημέρες, την υπογραφή τους έβαλαν ο Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομικών Θόδωρος Σκυλακάκης και η υπουργός Παιδείας και Θρησκευμάτων Νίκη Κεραμέως στην απόφαση αυτή. Το ποσό καταβάλλεται εφάπαξ στους δικαιούχους.
Σύμφωνα με ρεπορτάζ του Documentonews,τώρα εκδόθηκε η υπουργική απόφαση που σε 10 άρθρα καθορίζει το πλαίσιο, τους όρους, τις προϋποθέσεις και τα κριτήρια κατανομής της εφάπαξ οικονομικής ενίσχυσης των θρησκευτικών φορέων.
Όπως σημειώνεται στην απόφαση (ΦΕΚ Β’, Αρ. Φύλλου 4191/10-9.2021) που παρουσιάζει το Documentonews , δικαιούχοι θρησκευτικοί φορείς της εφάπαξ έκτακτης επιχορήγησης των 4.500.000 ευρώ είναι:
– Η Εκκλησία της Ελλάδος, η Εκκλησία της Κρήτης, οι Ιερές Μητροπόλεις Δωδεκάνησου,
– το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος (Κ.Ι.Σ.Ε.),
– τα Εκκλησιαστικά Νομικά Πρόσωπα του άρθρου 12 ή του άρθρου 13 του ν. 4301/2014 (Α΄ 223),
– τα Θρησκευτικά Νομικά Πρόσωπα του άρθρου 3 και του άρθρου 13 του ν. 4301/2014 (Α΄ 223), που διαθέτουν άδειες ευκτήριου οίκου,
-οι Διαχειριστικές Επιτροπές Μουσουλμανικής Περιουσίας (Δ.Ε.Μ.Π.) και οι Βακουφικές Επιτροπές Μουσουλμανικής Περιουσίας (Β.Ε.Μ.Π.) του ν. 3647/2008 (Α΄ 37), όσον αφορά στη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, που διαθέτουν άδειες τεμενών,
– οι Οργανισμοί Διαχείρισης Κτημάτων Βακούφ Ρόδου και Κω, που διαθέτουν άδειες τεμενών και
– οι θρησκευτικές κοινότητες που διαθέτουν άδειες ευκτήριου οίκου του α.ν. 1363/1938 (Α΄305).
Να σημειωθεί τέλος ότι με απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων θα προσδιορισθεί το ύψος του ποσού για κάθε δικαιούχο θρησκευτικό φορέα, το οποίο, πάντως, δεν μπορεί να είναι μικρότερο των 1.000 ευρώ για τον καθένα.
Οι Ταλιμπάν αποτέλεσαν το μεγάλο αίνιγμα για όλη τη διεθνή κοινότητα κατά τον τελευταίο μήνα. Η τελευταία τους απόφαση να σχηματίσουν μία κυβέρνηση η οποία δεν είναι καθόλου αντιπροσωπευτική όλων των εθνοτήτων, όπως ήταν η ελπίδα του διεθνούς παράγοντα, αλλά αποτελείται σχεδόν εξ ολοκλήρου από Παστούν, που είναι η εθνότητα στην οποία έχουν στηρίξει οι Ταλιμπάν την εξουσία τους, προκάλεσε βεβαίως μεγάλη ανησυχία. Η τελευταία μπορεί να διασκεδαστεί ελαφρώς από το γεγονός ότι πρόκειται για προσωρινή κυβέρνηση αλλά παρ’ όλα αυτά σοβεί ένας διχασμός ανάμεσα αφενός στη μερίδα των Ταλιμπάν, οι οποίοι έκαναν τις διαπραγματεύσεις στη Ντόχα του Κατάρ και, αφετέρου, στις εγχώριες δυνάμεις.
Η πρωθυπουργοποίηση του μουλά Χασάν Αχούντ σηματοδοτεί μια έντονη απευθείας παρέμβαση του Πακιστάν στις αφγανικές υποθέσεις. Η νέα ηγεσία του Αφγανιστάν προέρχεται από αυτούς που είχαν αντισταθεί στους Σοβιετικούς κατά τη δεκαετία του 1980, έχοντας στενή σχέση με το Πακιστάν και τις Η.Π.Α., αλλά ορισμένοι εξ αυτών, όπως ο Σιρατζουντίν Χακάνι, είχαν στη συνέχεια επικηρυχτεί ως τρομοκράτες συνδεόμενοι με την Αλ Κάιντα. Οι συγκεκριμένες επιλογές στην ηγεσία των Ταλιμπάν σημαίνουν ότι το Πακιστάν προσπαθεί να προκαταλάβει, δρώντας ταχύτατα για να δημιουργήσει τετελεσμένα και σίγουρα δεν είναι πλέον ο δεδομένος σύμμαχος των Η.Π.Α., όπως άλλοτε. Οι τελευταίες αν και έχουν δεχθεί ένα πλήγμα στο φαντασιακό και συμβολικό επίπεδο με την κατάρρευση του καθεστώτος τους, διατηρούν τη δυνατότητα να επηρεάζουν χωρίς να εμπλέκονται άμεσα, μέσω οικονομικών κυρώσεων και αποκλεισμών. Το γεγονός πάντως είναι ότι φαίνεται πως τελειώνει με τη νίκη των Ταλιμπάν μια εποχή «ανθρωπιστικών πολέμων» για τη διά των όπλων προώθηση της δημοκρατίας. Όμως αυτό δεν αποκλείει την παρέμβαση παραγόντων της διεθνούς κοινότητας με άλλους τρόπους, όπως με πόλεμο διά αντιπροσώπων (proxy war).
Από την άλλη, η Κίνα ως αναδυόμενη υπερδύναμη ελπίζει σε μία σταθεροποίηση στο Αφγανιστάν, ώστε να συγκροτηθούν οι νέοι «δρόμοι του μεταξιού» στην Κεντρασία. Όμως κάτι τέτοιο είναι εξαιρετικά δυσχερές, καθώς ήδη μαίνεται η αντίσταση εναντίον των Ταλιμπάν στην πεδιάδα του Παντσίρ. Για την Κίνα, πάντως, όπως και για τη Ρωσία, ο μεγαλύτερος κίνδυνος δεν προέρχεται από τους ίδιους τους Ταλιμπάν, αλλά από την επικράτηση αστάθειας που θα επέτρεπε την ανάδυση και κραταίωση δυνάμεων, όπως το Ισλαμικό Κράτος του Χορασάν. Γιατί βεβαίως με την ίδια ευκολία που οι Ταλιμπάν απέκτησαν τον έλεγχο της χώρας θα μπορούσαν όσοι τήρησαν παθητική στάση να τους υπονομεύσουν με μικρά αντάρτικα σε όλη την επικράτεια. Θυμίζουμε ότι και το 2001 η προέλαση της Βόρειας Συμμαχίας είχε συναντήσει μικρή αντίσταση, λίγα χρόνια μετά όμως η αφγανική επαρχία βρισκόταν και πάλι σε μία γενικευμένη εμφύλια σύγκρουση. Βρισκόμαστε, λοιπόν, ενώπιον του κινδύνου να παγιωθεί στο Αφγανιστάν άλλο ένα «αποτυχημένο κράτος» (failed state), όπως η Λιβύη, όπου θα μπορούν να βρουν ιδεώδεις συνθήκες δράσης τζιχαντιστικές οργανώσεις. Στην συνθήκη αυτή δραστηριοποιείται και η Τουρκία του Tayyip Erdoğan που διεκδικεί ρόλο στην περιοχή μέσω των συμμάχων της Πακιστάν και Κατάρ αλλά και του Ρασίντ Ντόστουμ ο οποίος διαδραματίζει σημαντικό ρόλο μεταξύ των Ουζμπέκων του Αφγανιστάν. Από την άλλη, η Ινδία, παραδοσιακός αντίπαλος του Πακιστάν, προσπαθεί να κινητοποιήσει τους δικούς της μουτζαχεντίν στο Βαλουχιστάν ενάντια στο Πακιστάν, αλλά απλώς ακολουθεί τις εξελίξεις.
Ταλιμπάν και Ισλαμικό Κράτος: Οι διαφορές
Ήταν, πάντως, μάλλον ψευδαίσθηση ότι οι Ταλιμπάν συνιστούσαν μία αποκεντρωμένη τοπική αντίσταση. Στην πραγματικότητα, είχαν χαρακτηριστικά μίας συγκεντρωτικής διοίκησης με ενιαία ιδεολογία, η οποία είχε διαμορφωθεί στους μεντρεσέδες του Πακιστάν με το οποίο έχουν προνομιακή σχέση. Η θρησκευτική αυτή μόρφωση περιλαμβάνει όχι μόνο γνώσεις ισλαμικού δικαίου, αλλά και μία μόρφωση σχετική με τη σύμπηξη της γραφειοκρατίας ενός μελλοντικού κράτους, καθώς και ένα ήθος πρόσφορο στη διάρθρωση μιας ιεραρχικής μορφής διοίκησης ικανής για εντολές για στοχευμένες επιθέσεις. Η ιδεολογία των Ταλιμπάν εναντιώνεται σε μαζικά χτυπήματα σε αμάχους, όπως συνηθίζει το Ισλαμικό Κράτος. Βασική ιδεολογική διαφορά μεταξύ τους είναι ότι οι Ταλιμπάν υποστηρίζουν την αποκατάσταση ενός ισλαμικού εμιράτου με βάση τη σαρία ως Σύνταγμα, ενώ το Ισλαμικό Κράτος μία ισλαμική δημοκρατία με δικό της Σύνταγμα και εκλογικό σύστημα. Πρόκειται ωστόσο για ένα όραμα ισλαμικής δημοκρατίας διαφορετικό από αυτό του γειτονικού Ιράν, καθώς το Ισλαμικό Κράτος του Αφγανιστάν είναι σουνίτες και όχι σιίτες, όπως οι Ιρανοί. Εξ ου και το Ιράν υποστηρίζει συγκρατημένα τους Ταλιμπάν, ανησυχώντας βεβαίως για την κατίσχυση του ριζοσπαστικού σουνιτικού Ισλάμ στα σύνορά του, καθώς και για τα δυσβάσταχτα κύματα προσφύγων που αυτό συνεπάγεται. Δεν παραλείπει πάντως να εργαλειοποιεί τους Χαζάρα πρόσφυγες, ανήκοντες σε μία σιιτική μειονότητα, ενάντια στους σουνίτες ανταγωνιστές. Οι Χαζάρα που φημίζονται για τη συγκριτικά καλή θέση της γυναίκας στις κοινωνίες τους έχουν υποφέρει πολύ από τις σφαγές των Ταλιμπάν και τώρα φοβούνται τα χειρότερα, εξ ου και ελπίζουν σε μία βοήθεια από τον δυτικό γείτονα.
Ταυτοχρόνως, ένα μεγάλο μέρος της επιτυχίας τους οι Ταλιμπάν το οφείλουν στο φτηνό σύστημα δικαιοσύνης που καθιέρωσαν στην επαρχία του Αφγανιστάν. Το τελευταίο μπορεί να περιέχει απαρχαιωμένες και σκληρές ποινές της σαρία, όπως λιθοβολισμούς και ακρωτηριασμούς, όμως φημίζεται για το γεγονός ότι είναι αδιάφθορο σε αντίθεση με το δικαστικό σύστημα του προηγούμενου επίσημου κράτους που ήταν διεφθαρμένο και ακριβό. Το αποτέλεσμα ήταν ότι οι περισσότερο πλούσιοι κατέφευγαν στο κρατικό δικαστικό σύστημα, προκειμένου διά της δωροδοκίας να κερδίσουν τις υποθέσεις, ενώ μεταξύ φτωχών οι δίκες γίνονταν από Ταλιμπάν, γεγονός που προώθησε το κύρος τους. Πρόκειται βεβαίως για ένα νομικό σύστημα εξαιρετικά δυσμενές για τις γυναίκες, σε μια χώρα πάντως όπου ο όποιος ελάχιστος φεμινισμός έχει δυσφημιστεί στις επαρχίες από τη συμπόρευσή του με την αμερικανική κατοχή που είχε δημιουργήσει δύο Αφγανιστάν: μια νεωτερική όαση της πρωτεύουσας εν μέσω μιας επαρχίας διαλυμένης από τις συνεχείς πολεμικές επιχειρήσεις και αλληλοσφαγές. Στην επαρχία, η ανικανότητα των Αμερικανών να εξακριβώνουν την αλήθεια των κατηγοριών των ντόπιων για το ποιος πραγματικά τους επιβουλευόταν ανήκοντας στην αντίσταση είχε ως αποτέλεσμα να εξοντώνονται ως τρομοκράτες άνθρωποι που ήταν απλώς προγραμμένοι από ντόπιους Αφγανούς λόγω προσωπικών ή οικογενειακών βεντετών, κληρονομικών διαφορών ή απλά παρεξηγήσεων.
Ο ηρωικός και δύσκολος αγώνας των Αφγανών γυναικών
Η πρόσφατη πάντως απόφαση των Ταλιμπάν να βασιστούν στην εθνότητα των Παστούν για την κυβέρνησή τους διέψευσε ελπίδες που είχαν οι ίδιοι δημιουργήσει με το να εμφανίζονται περισσότερο συμπεριληπτικοί κατά τα τελευταία χρόνια της αντίστασης στην αμερικανική κατοχή. Κατά την αντίσταση αυτή οι Ταλιμπάν είχαν προσπαθήσει να οικοδομήσουν το προφίλ του αδιάφθορου σε σχέση με τη διεφθαρμένη κυβέρνηση του Hamid Karzai και των διαδόχων του. Το σύστημα δικαιοσύνης τους είχε άλλωστε έναν ταξικό και λαϊκιστικό χαρακτήρα, καθώς απευθυνόταν στους οικονομικά αδύναμους σε αντίθεση με την ακριβή και διεφθαρμένη δικαιοσύνη των ελίτ. Ωστόσο, με την ανάληψη της εξουσίας θα είναι πολύ πιο δύσκολο να κρατήσουν το ίδιο φιλολαϊκό προφίλ. Κατ’ αρχήν, δεν φαίνεται να τηρούν τις δεσμεύσεις τους για τον σεβασμό προς τη μουσική και άλλες μορφές διασκέδασης που απαγορεύονται από μια φονταμενταλιστική ανάγνωση της σαρία. Τα πράγματα δείχνουν ότι η κατάσταση στο Αφγανιστάν οδεύει και πάλι προς έναν άκρατο ισλαμικό πουριτανισμό.
Και οι πιο ευάλωτες σε μια φονταμενταλιστική προσέγγιση προς τη σαρία θα είναι ασφαλώς οι γυναίκες. Και εδώ βεβαίως υπάρχουν δύο Αφγανιστάν. Πόλεις όπως η Καμπούλ γνώρισαν έναν ελλιπή έστω εξαστισμό πρώτα κατά τη σοσιαλιστική διακυβέρνηση και τη σοβιετική κατοχή και ύστερα κατά την αμερικανική. Οι γυναίκες της Καμπούλ είχαν την ευκαιρία να βγάλουν τη μπούρκα, όπως και στις δεκαετίες πριν τους Ταλιμπάν, να σπουδάσουν και να εργαστούν. Η παλινδρόμηση στην πατριαρχική καταπίεση θα είναι τώρα ανυπόφορη για αυτές, εξ ου και βλέπουμε τις ηρωικότατες διαμαρτυρίες τους με κίνδυνο της ζωής τους. Στην επαρχία του Αφγανιστάν η κατάσταση ήταν διαφορετική, καθώς οι γυναίκες απλώς έπρεπε να υπομένουν επί είκοσι χρόνια τις διαρκείς στρατιωτικές επιχειρήσεις των Αμερικανών εναντίον της ταλιμπανικής αντίστασης, χωρίς να βλέπουν τη συνθήκη τους να αλλάζει ριζικά. Το γεγονός πάντως παραμένει ότι οι γυναίκες κατ’ αρχήν των αστικών κέντρων, αλλά κατ’ επέκταση και της επαρχίας έχουν δείξει τη διάθεσή τους να αντισταθούν κι αυτό είναι ένα από τα συνάμα πιο παρήγορα αλλά και πιο τραγικά συμβάντα αυτού του μακρού πολέμου.
Η Λαμπρινή Θωμά και ο Κωνσταντίνος Πουλής συνομιλούν με την αναπληρώτρια Υπουργό Εξωτερικών της Παλαιστίνης, Δρ. Αμάλ Τζαντού, λίγες μέρες μετά την απόδραση έξι Παλαιστίνιων κρατουμένων από τις Ισραηλινές φυλακές, μια εβδομάδα μετά το θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη, συνδημιουργού του Εθνικού Ύμνου της Παλαιστίνης.
Η συνάντησή μας γίνεται στην πρεσβεία της Παλαιστίνης, μόλις δύο μέρες μετά τη δραπέτευση έξι Παλαιστινίων πολιτικών κρατουμένων από τις ισραηλινές φυλακές υψίστης ασφαλείας, μια ημέρα μετά την κηδεία του Μίκη Θεοδωράκη, συνδημιουργού του εθνικού ύμνου της Παλαιστίνης, στον οποίο έχει φέρει για να αποδωθεί – στην οικογένειά του – το υπέρτατο παράσημο της Παλαιστίνης για πολίτη. Είναι δύο από τα θέματα που θα συζητήσουμε, μαζί με την πολιτική κατάσταση που διαμορφώνεται στην ευρύτερη περιοχή μας και τις επαφές της στο ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών.
Πριν όμως, έχουμε μελετήσει τo βιογραφικό της αναπληρώτριας υπουργού Εξωτερικών της Παλαιστίνης, Δρ. Αμάλ Τζαντού. Κι είναι πραγματικά εντυπωσιακό. Οι σπουδές της στη νομική του Χάρβαρντ και στο Φλέτσερ, τραβούν την προσοχή όσο και η γυναικεία παρουσία της σε έναν εν πολλοίς ανδρικό κόσμο. Ευγενική, γελαστή και αυθόρμητη. Ο πάγος δεν εμφανίστηκε ούτε δευτερόλεπτο στην επαφή μας μαζί της, κάτι ασυνήθιστο στις πρώτες επαφές με ανθρώπους στη θέση της. Ειδικά το τελευταίο είναι ασυνήθιστο στον διπλωματικό κόσμο – σύντομα καταλαβαίνεις ό,τι είναι χαρακτηριστικό της, σε κάθε λόγο της, ένδειξη μιας εξαιρετικής ευφυίας και παράλληλα ενός ανθρώπου που πιστεύει και αγωνίζεται. Τα υπόλοιπα στο βίντεο…
Η συνέντευξη δόθηκε on camera στον Κωνσταντίνο Πουλή και τη Λαμπρινή Θωμά.
Στίγμα. Είναι η ρημάδα η ταμπέλα. «Αυτός είναι σχιζοφρενής», «τρελός», «φρενοβλαβής», «παλαβός». Δεν είναι ο άνθρωπος η ασθένεια. Αντί να λέμε «σχιζοφρενής», να λέμε «το άτομο που έχει σχιζοφρένεια», αντί για «καταθλιπτικός», να λέμε «το άτομο που έχει κατάθλιψη». Η εσωτερίκευση της απόρριψης από το ίδιο το άτομο αλλά και η ψυχιατρικοποίηση κοινωνικών συμπεριφορών δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο κόντρα στην προσπάθεια αποτινάγματος του στίγματος.
της Γεωργίας Κριεμπάρδη
Στίγμα. Κηλίδα. Ανεξίτηλο σημάδι. Λεκές. Είναι η ρημάδα η ταμπέλα. «Αυτός είναι σχιζοφρενής», «τρελός», «φρενοβλαβής», «παλαβός». Η λέξη «στίγμα» προέρχεται από το ρήμα «στίζω» που σημαίνει «δημιουργώ ένα σημάδι σε μια επιφάνεια, συνήθως μέσω νύγματος ή καυτηριασμού” και έχει, σχεδόν διαχρονικά και οικουμενικά, αρνητική έννοια.
Γενικά, το ζήτημα του στίγματος της ψυχικής αρρώστιας ήρθε, διεθνώς, στο κέντρο της προσοχής από την δεκαετία του 50, με την άνοδο του ενδιαφέροντος για τη λεγόμενη «κοινοτική ψυχιατρική» και με τα εγχειρήματα της αποϊδρυματοποίησης των ψυχιατρείων, εγχειρήματα τα οποία, ως επί πλείστον, δεν συνιστούσαν αποϊδρυματοποίηση (μετασχηματισμό και ξεπέρασμα), αλλά απονοσοκομειοποίηση (απλώς κλείσιμο/ κατάργηση του ψυχιατρείου). (Θ. Μεγαλοοικονόμου, Ψυχίατρος)
Το φαινόμενο του στίγματος καταγράφηκε θεωρητικά και εμπειρικά για πρώτη φορά το 1963 από τον κοινωνιολόγο Erving Goffman, ο οποίος όρισε το στίγμα ως μια “ανεπιθύμητη και δυσφημιστική ιδιότητα που αποδίδεται στο άτομο και του στερεί την πλήρη κοινωνική αποδοχή, αναγκάζοντάς το παράλληλα να αποκρύπτει την αιτία αυτής της αρνητικής αντιμετώπισης”. Η ψυχική νόσος έχει ιστορικά σημαδευτεί με άγνοια, δεισιδαιμονία και στερεότυπα ακόμα και βασανιστήρια. Ο στιγματισμός κι ο επακόλουθος κοινωνικός αποκλεισμός οφείλονται κυρίως στην έλλειψη γνώσεων για την αιτιολογία της νόσου. Η ψυχική ασθένεια δεν είναι κάτι χειροπιαστό, είναι γενικό κι αόριστο. Κι αυτό φοβίζει.
Τα στερεότυπα, οι προκαταλήψεις και οι σχετικές διακρίσεις είναι έννοιες που συνδέονται με την έννοια του στίγματος. Στερεότυπα είναι αρνητικές κρίσεις που προκαθορίζουν τη συμπεριφορά κάποιου, αποδίδοντας διάφορα χαρακτηριστικά σε ομάδες ατόμων (π.χ. η αρνητική πεποίθηση ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι επικίνδυνα). Προκατάληψη είναι γνώμη διαμορφωμένη εκ των προτέρων από επηρεασμό και χωρίς μελέτη του θέματος, αυθαίρετα δηλαδή και χωρίς επαρκείς αποδείξεις (π.χ. αποδέχομαι την πεποίθηση ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι επικίνδυνα και τα φοβάμαι). Διάκριση είναι η συμπεριφορά που ακολουθεί την προκατάληψη και είναι έκφραση αρνητικών απόψεων (π.χ. πιστεύω ότι τα άτομα με σχιζοφρένεια είναι επικίνδυνα, τα φοβάμαι και αποφεύγω να δουλέψω μαζί τους).
«Το στίγμα δυστυχώς παραμένει, διότι έχει κοινωνικές ρίζες και η κοινωνία δεν έχει αλλάξει. Ο άνθρωπος που πάσχει ψυχικά θεωρείται κατώτερος και πολλές φορές και η ίδια η αντιμετώπιση από την ψυχιατρική ότι πρέπει να τον ηρεμήσει είναι λανθασμένη» δηλώνει στο TPP ο ψυχίατρος Θεόδωρος Μεγαλοοικονόμου. Όπως τονίζει, αυτό που παραξενεύει το άτομο στους ψυχικά νοσούντες είναι το στοιχείο του διαφορετικού, «τους νιώθει σαν μια απειλή απέναντι στον εαυτό του που θεωρεί ότι είναι το ‘’φυσιολογικό’’».
Η αίσθηση της απειλής διατηρεί ένα λανθασμένο στερεότυπο που θέλει τους ψυχιατρικά ασθενείς να είναι επικίνδυνοι, βίαιοι, απρόβλεπτοι, ανίκανοι να πάρουν αποφάσεις και να ενταχθούν στο κοινωνικό σύνολο. Οι ψυχικές ασθένειες δε δικαιολογούν τη βία. Σε περιπτώσεις εγκλημάτων, οι ειδήσεις πλημμυρίζουν με σχόλια για το πόσο «ψυχάκιας» και «ψυχασθενής» ήταν ο άνθρωπος που τα διέπραξε. Το γεγονός αυτό όχι μόνο δικαιολογεί εμμέσως τον θύτη, αλλά εντείνεται το στίγμα των ατόμων με ψυχικές ασθένειες και δίνεται η εντελώς εσφαλμένη πεποίθηση πως τα άτομα αυτά είναι επικίνδυνα. «Η ίδια η ψυχιατρική έχει δημιουργήσει ένα μεγάλο πρόβλημα, ψυχιατρικοποιεί συμπεριφορές και οι άνθρωποι νομίζουν πως οι ψυχικά ασθενείς είναι βίαιοι. Η βία έχει να κάνει με κοινωνική συμπεριφορά» τονίζει ο ψυχίατρος και συμπληρώνει πως «η ψυχική αρρώστια δεν προκαλεί μεγαλύτερα ποσοστά βίας από την ‘’κανονικότητα’’».
Μία άλλη παρατήρηση έχει να κάνει με λέξεις που έχουν ενταχθεί στο λεξιλόγιό μας και κρέμονται σαν ταμπέλα πάνω στο άτομο. «Αυτός είναι σχιζοφρενής», «τρελός», «φρενοβλαβής», «παλαβός», υπονοώντας ότι κάποιο άτομο μπορεί να επιδεικνύει μια συμπεριφορά που ενοχλεί, ακατανόητη για τους γύρω του. Είναι σημαντικό να τονιστεί πως δεν είναι ο άνθρωπος η ασθένεια. Αντί να λέμε «σχιζοφρενής», να λέμε «το άτομο που έχει σχιζοφρένεια», αντί για «καταθλιπτικός», να λέμε «το άτομο που έχει κατάθλιψη».
«Το στίγμα της ψυχικής αρρώστιας πλήττει σοβαρά την αξιοπρέπεια του ανθρώπου που δέχεται φροντίδα στο χώρο της ψυχικής υγείας, τον απαξιώνει, τον καθιστά αντικείμενο περιθωριοποίησης και κοινωνικού αποκλεισμού. Η πάλη κατά του στιγματισμού προϋποθέτει μια άλλη προσέγγισης της ψυχικής οδύνης, μέσα από τη συλλογική δράση και την κοινωνική αλληλεγγύη» έχει δηλώσει η ψυχίατρος, Κατερίνα Μάτσα, στο ηλεκτρονικό περιοδικό «Ψυχογραφήματα».
«Μη σκεφτείς ποτέ ότι είσαι στιγματισμένος»
Ο Παναγιώτης Κ. έχει διαγνωστεί με κατάθλιψη εδώ και 13 χρόνια. «Ναι, έχω κατάθλιψη. Δεν πρέπει να ντρέπομαι. Όπως ο άλλος έχει καρκίνο και λέει ναι, έχω καρκίνο. Είναι μία ασθένεια κι αυτή». Από την αρχή της συζήτησης μας, εστίασε στο κομμάτι της άγνοιας. Χωρίς κανέναν θυμό μέσα του για όσους αναπαράγουν σχετικά στερεότυπα, απέδωσε το στίγμα στην άγνοια. «Ο κόσμος νομίζει ότι όλες οι ψυχικές ασθένειες είναι ’’τρέλα’’. Έχει μείνει από παλιά το στίγμα. Είναι ασθένειες που δε φαίνονται, δεν μπορεί ο κόσμος να δει και να καταλάβει κάτι» τονίζει χαρακτηριστικά, υπογραμμίζοντας πως ειδικά σε χωριά και πιο κλειστές κοινωνίες η αντιμετώπιση προς τους ψυχικά πάσχοντες είναι πιο άγρια. «Στα χωριά οι πιο παλιοί έλεγαν ο ‘’τρελός του χωριού’’. Δεν υπήρχαν φάρμακα, ούτε γιατροί κι έκλειναν τους ανθρώπους σε καλύβια».
«Τρελός δεν υπάρχει. Πρέπει να τον αντιμετωπίσεις όπως έναν σωματικά άρρωστο. Όπως είναι το υπόλοιπο σώμα, έτσι είναι και η ψυχή. Δεν πρέπει να ντρέπονται τα άτομα. Όπως ο άλλος έχει καρκίνο. Ναι έχω κατάθλιψη. Δεν κάνω κάτι κακό. Έπαθα αυτό» λέει ο Παναγιώτης και αναρωτιέται πώς ακόμη κάποιοι κρύβουν την ασθένεια, διαιωνίζοντας το στερεότυπο. Κάνει μικρή παύση στη συζήτηση μας και καταλαβαίνω ότι κομπιάζει. «Και τελικά γιατί είναι στίγμα δεν μπορώ να καταλάβω» λέει. «Παίρνεις θεραπεία και όλα καλά» συμπληρώνει και καταλήγει: «Το αποδέχεσαι, όπως κι άλλες ασθένειες στο σώμα. Μη σκεφτείς ποτέ ότι είσαι στιγματισμένος».
Κι όμως η συζήτηση δεν κατέληξε ακόμη. Το τηλέφωνο ξαναχτύπησε. «Και να γράψεις οπωσδήποτε ότι η κατάθλιψη είναι ιάσιμη. Θεραπεύεται. Οι ψυχικές ασθένειες θέλουν παρακολούθηση και γιατρό, όπως και οι σωματικές. Έχω κατάθλιψη και δεν ντρέπομαι. Δεν είμαι στιγματισμένος».
Ας σταματήσουμε το στίγμα των ψυχικά αρρώστων
Ο Χρήστος Αθανασούλης έχει χωρέσει σε 1 λεπτό και 16 δευτερόλεπτα όλο το νόημα της συζήτησης.
Ας δώσουμε τέλος σε φράσεις όπως:
Ο σχιζοφρενής δολοφόνος με το πριόνι.
Μανιακός δολοφόνος διαμέλισε τα θύματά του.
57χρονος ψυχάκιας πυροβόλησε τη γυναίκα του.
Εδώ μέσα είστε όλοι για το τρελοκομείο.
Να τον προσέχεις, ο τύπος είναι ψυχοπαθής.
Η εσωτερίκευση του στίγματος και οι άλλοι
Η εσωτερίκευση αυτής της στάσης, της απόρριψης, από το ίδιο το άτομο δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο κόντρα στην προσπάθεια αποτινάγματος του στίγματος. «Ο ψυχικά ασθενής εσωτερικεύει την απόρριψη και ακολουθεί αντίστοιχες συμπεριφορές που τον οδηγούν σε μονοπάτια κατολίσθησης στο περιθώριο. Μελέτες έχουν δείξει ότι και οι ψυχικά ασθενείς είναι τόσο αρνητικοί απέναντι στην ψυχική αρρώστια όσο και το κοινό. Καμιά φορά και περισσότερο από τις οικογένειές τους ή το προσωπικό του νοσοκομείου» εξηγεί ο ψυχίατρος.
«Σύμφωνα με τους John Strauss & William Carpenter : ”Η ετικετοποίηση είναι μια σημαντική μεταβλητή που επηρεάζει την πορεία και ίσως την έναρξη της σχιζοφρένειας. Ποιος μπορεί να αμφισβητήσει την καταστροφική επίδραση πάνω σ΄ένα εύθραυστο άτομο όταν αντιλαμβάνεται ότι ολόκληρο το κοινωνικό πλαίσιο τον βλέπει σαν υπάνθρωπο, ανίατο, χωρίς κίνητρα, ή ανίκανο να επιδιώξει τις συνήθεις προσδοκίες; Μπορούμε να αμφιβάλουμε ότι μια πορεία επιδείνωσης της διαταραχής υποδαυλίζεται όταν θεμελιακοί ρόλοι αλλάζουν λόγω του κοινωνικού στίγματος και του περιορισμού των ευκαιριών εργασιακής απασχόλησης;”» προσθέτει.
«Το στίγμα που αφορά την ψυχική νόσο μολύνει και τους συγγενείς. Άλλες οικογένειες αποσύρονται κοινωνικά, άλλες κρύβουν το γεγονός, άλλες το λένε επιλεκτικά σε κάποιους από τους φίλους και γνωστούς, άλλοι αλλάζουν γειτονιά. Ενοχές. Το βάρος των ενοχών που φέρουν οι συγγενείς είναι το προϊόν των λαϊκών αντιλήψεων ότι η ψυχική αρρώστια είναι αποτέλεσμα της ανατροφής. Η μεταχείριση του ψυχικά πάσχοντος στην δοσμένη κοινωνία, η κατάσταση της αποδιοργάνωσης στην οποία τον εγκαταλείπει, η θέση του ανίκανου, μέσα από ιδρύματα και θεσμούς που περιθωριοποιούν, καλλιεργώντας την πεποίθηση/προσδοκία ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι (οικογένεια, ασθενής) είναι υπεύθυνοι και ότι η κατάσταση είναι ανίατη» υπογραμμίζει ο γιατρός, διαπίστωση που επιβεβαιώνει ο Παναγιώτης Κ., όντας μεγαλωμένος σε κλειστή κοινωνία.
Οι άνθρωποι μπορούν να επωφεληθούν από την αναγνώριση ότι είναι «ασθενείς» μόνο όταν ταυτόχρονα έχουν και ένα έλεγχο πάνω στη ζωή τους. «Επομένως είναι εξίσου σημαντικό για τους θεραπευτές τόσο η βοήθεια στον ασθενή να αποκτήσει μιαν αίσθηση ελέγχου πάνω στη ζωή του, όσο και να τον βοηθήσουν να αποκτήσει εναισθησία για την αρρώστια του» καταλήγει ο Θ. Μεγαλοοικονόμου.
19 Μύθοι για την ψυχική υγεία
Το έργο «Σβήνουμε το στίγμα. Στο λόγο μας» στοχεύει στην καταπολέμηση του στίγματος της ψυχικής υγείας στον δημόσιο και μιντιακό λόγο και στο πλαίσιο του προγράμματος Active citizens fund, με φορέα υλοποίησης την Εταιρία Κοινωνικής Ψυχιατρικής Π. Σακελλαρόπουλος και εταίρους το Ίδρυμα Θεμιστοκλή & Δημήτρη Τσάτσου – Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου και την Εταιρία Μέριμνας και Αποκατάστασης Ατόμων με Ψυχοκοινωνικά Προβλήματα. Στο πλαίσιο αυτού, η ομάδα του έργου καταρρίπτει με επιστημονικά δεδομένα μύθους γύρω από τις ψυχικές ασθένειες.
Μύθος1: Ο ψυχικά ασθενής είναι ο «τρελός».
Αλήθεια: Ο όρος «τρελός» είναι προσβλητικός και στιγματιστικός και δεν πρέπει να χρησιμοποιείται ως χαρακτηρισμός. Οι άνθρωποι που αντιμετωπίζουν κάποια ψυχική ασθένεια έχουν υποφέρει πολύ από την αναπαραγωγή αυτής της στιγματιστικής διατύπωσης.
Μύθος2: Τον ψυχίατρο επισκέπτονται οι βαριά «διαταραγμένοι» άνθρωποι και εκείνοι με σοβαρές ψυχικές παθήσεις.
Αλήθεια: Οποιοσδήποτε άνθρωπος μπορεί σε κάποια στιγμή της ζωής του να αντιμετωπίσει ένα πρόβλημα ψυχικής υγείας και να χρειαστεί βοήθεια από ειδικό, ψυχολόγο ή ψυχίατρο. Τέλος, ο όρος «διαταραγμένος» είναι ακραία στιγματιστικός και πρέπει να αποφεύγεται.
Μύθος3: Η φαρμακευτική αγωγή είναι μονόδρομος για την αντιμετώπιση των προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Αλήθεια: Όπως και σε κάθε πρόβλημα υγείας, το θεραπευτικό σχήμα εξαρτάται από τη διάγνωση και από τον εξατομικευμένο θεραπευτικό σχεδιασμό. Ενδέχεται να χρειαστεί φαρμακευτική αγωγή, ή ψυχοθεραπευτική προσέγγιση ή άλλες ψυχοκοινωνικές παρεμβάσεις, ή συνδυασμός των παραπάνω. Σε κάθε περίπτωση θα το κρίνει μόνο ο ειδικός.
Μύθος4: Οι άνθρωποι με σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας δεν έχουν την ικανότητα να εργαστούν.
Αλήθεια: Κάθε άνθρωπος με οποιοδήποτε πρόβλημα υγείας μπορεί να εργαστεί και να συνεισφέρει στο κοινωνικό σύνολο με τις γνώσεις και τις δεξιότητές του, αρκεί να υπάρχουν οι υποστηρικτικοί μηχανισμοί που θα του επιτρέψουν την ισότιμη πρόσβαση στην αγορά εργασίας.
Εδώ, αξίζει να σημειωθεί ότι είναι πολλαπλά τεκμηριωμένο το γεγονός πως ένα άτομο που αντιμετωπίζει πρόβλημα ψυχικής υγείας συχνά δυσκολεύεται να το μοιραστεί στο εργασιακό του/της περιβάλλον εξαιτίας του στίγματος.
Μύθος5: Τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι σπάνια.
Αλήθεια: Τα στατιστικά δεδομένα που αφορούν στην ψυχική υγεία δείχνουν πως 1 στους 4 ανθρώπους θα παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας τα ψυχικά νοσήματα εμφανίζουν υψηλά ποσοστά σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ως εκ τούτου, η πρόληψη, η έγκαιρη παρέμβαση και η πρόσβαση σε υπηρεσίες ψυχικής υγείας και αποκατάστασης στην κοινότητα αναδεικνύονται σε παραμέτρους υψίστης σημασίας, συγκεκριμένα:
Πάνω από 450 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως πάσχουν από ψυχικές διαταραχές. Οι ψυχικές διαταραχές σε ποσοστό 60% έχουν την απαρχή τους στην εφηβεία, όπου συνήθως δεν δίνεται η κατάλληλη προσοχή ή παρατηρείται άρνηση του προβλήματος. Έτσι, η νόσος και ο πάσχων πολίτης συχνά φτάνουν στην πόρτα του ειδικού όταν τα συμπτώματα έχουν επιδεινωθεί σε σημαντικό βαθμό, μετά από περίπου 10-15 χρόνια.
1 στους 10 ανθρώπους πάσχει από κατάθλιψη και 1 στους 5 θα βιώσει κατάθλιψη σε κάποια περίοδο της ζωής του. 1 στους 10 ανθρώπους θα εμφανίσει αγχώδη διαταραχή κάποια στιγμή στη ζωή του. Σοβαρές ψυχικές παθήσεις, όπως η σχιζοφρένεια, εμφανίζονται σε 1% του παγκόσμιου πληθυσμού. Σε παγκόσμιο επίπεδο η σχιζοφρένεια απαντά σε πάνω από 25 εκατομμύρια άτομα και είναι μια από τις 10 συχνότερες αιτίες αναπηρίας
Σύμφωνα με μελέτη του Ερευνητικού Πανεπιστημιακού Ινστιτούτου Ψυχικής Υγιεινής (ΕΠΙΨΥ, 2013) η επικράτηση της μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής, δηλαδή εκείνης που χρήζει άμεσης θεραπείας, σε μηνιαίο επίπεδο, ανέρχεται σε ποσοστό 12,3% του ελληνικού πληθυσμού και παρουσίασε αυξητική τάση σε σχέση με τα προηγούμενα χρόνια. Συγκεκριμένα το 2008 το ποσοστό ήταν 3,3%, το 2009 ήταν 6,8% και το 2011 8,2%. Το 80% όσων πάσχουν από κατάθλιψη αναζητούν κάποια στιγμή κάποιου είδους βοήθεια. Παρόλα αυτά, ένα ποσοστό λίγο μικρότερο από το 50% δεν προσφεύγει τελικά στην ιατρική στήριξη, παρότι μπορεί αρχικά να αναζήτησε βοήθεια, λόγω μη αποδοχής της νόσου ή/και υπό τον φόβο του στίγματος.
Σήμερα, το κόστος σε ό,τι αφορά την θεραπεία της κατάθλιψης ανέρχεται στο 60-80% των συνολικών πόρων που επενδύονται για την προστασία της ψυχικής υγείας των πολιτών. Σύμφωνα με έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, τα προβλήματα ψυχικής υγείας αφορούν το 25% των επιδομάτων αναπηρίας σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Μύθος6: Η κατάθλιψη οφείλεται σε αδυναμία του χαρακτήρα και τα άτομα που έχουν κατάθλιψη θα μπορούσαν να γλιτώσουν από τα συμπτώματά τους, αν το επιθυμούσαν πραγματικά.
Αλήθεια: Η κατάθλιψη δεν σχετίζεται με ανικανότητα διαχείρισης ή αδυναμία χαρακτήρα. Είναι κλινικά τεκμηριωμένο ότι σχετίζεται με βιολογικούς, με ψυχολογικούς/ψυχοκοινωνικούς και επιβαρυντικούς παράγοντες του περιβάλλοντος του ατόμου και τις περισσότερες φορές χρειάζεται βοήθεια από εξειδικευμένους επαγγελματίες για να αντιμετωπιστεί.
Μύθος7: Τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας θα «έπρεπε» να παραμένουν σε ψυχιατρική νοσηλευτική δομή.
Αλήθεια: Η απόφαση νοσηλείας σε ψυχιατρική νοσηλευτική δομή αποτελεί «έσχατη λύση» και επιλέγεται με φειδώ και επιστημονική περίσκεψη μόνο όταν κρίνεται ως αναγκαία και για όσο διάστημα κρίνεται απαραίτητο. Αντιστρόφως, είναι απολύτως αναγκαία διασφάλιση άμεσης και έγκαιρης πρόσβασης σε κοινοτικές υπηρεσίες, όπως Κέντρα Ημέρας, Κινητές μονάδες, Κέντρα Ψυχικής Υγείας, Μονάδες Ψυχοκοινωνικής Αποκατάστασης κ.τ.λ.
Μύθος8: Τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας δεν ανακάμπτουν/αναρρώνουν ποτέ.
Αλήθεια: Με την κατάλληλη φροντίδα και ενδυνάμωση, μέσα από μια ισότιμη θεραπευτική σχέση, τα άτομα με προβλήματα ψυχικής υγείας μπορούν και όντως καταφέρνουν να ανακάμπτουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι σε όλες τις περιπτώσεις τα συμπτώματα εξαφανίζονται πλήρως, αλλά ότι σε κάθε περίπτωση το άτομο μπορεί να συνεχίσει τη ζωή του όπως επιλέγει, να διαχειρίζεται τα προβλήματά του, να εκφράζει το δυναμικό του και να έχει μια κοινωνική ζωή με νόημα για το ίδιο.
Μύθος9: Η σωματική υγεία είναι εντελώς ξεχωριστή από την ψυχική υγεία.
Αλήθεια: Η σωματική και η ψυχική υγεία είναι άμεσα συνδεδεμένες και δεν θα έπρεπε να λογίζονται και να αντιμετωπίζονται ως δύο ασύνδετες έννοιες, καθώς η πορεία κάθε μίας έχει άμεση επίδραση στην εξέλιξη της άλλης. Για αυτό το λόγο πρέπει να φροντίζονται παράλληλα.
Μύθος10: Ο ίδιος ο πάσχων «φταίει» για τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζει.
Αλήθεια: Είναι σαφές και τεκμηριωμένο ότι οι άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας δεν ευθύνονται για την πρόκλησή και εμφάνισή τους. Τραυματικά γεγονότα, ψυχοπιεστικές καταστάσεις, δυσκολίες κατά την παιδική ηλικία, βιολογικοί παράγοντες, συνήθως συνδυασμοί των ανωτέρω, είναι κάποιοι από τους συνήθεις λόγους εμφάνισης προβλημάτων ψυχικής υγείας. Είναι σημαντικό οι άνθρωποι να υποστηριχθούν ώστε σταδιακά να μπορέσουν να έχουν επίγνωση για τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές που σχετίζονται με τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν και να αναλάβουν την ευθύνη της θεραπείας τους.
Μύθος11: Τα προβλήματα ψυχικής υγείας είναι αποκλειστικά βιολογικής ή γενετικής προέλευσης.
Αλήθεια: Σύμφωνα με τα ευρήματα των μέχρι σήμερα έγκυρων κλινικών ερευνών και του πλήθους σχετικών μελετών και δημοσιεύσεων της επιστημονικής κοινότητας, τα προβλήματα ψυχικής υγείας δεν οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στα γονίδια, στην κληρονομικότητα ή σε βιολογικές παραμέτρους. Είναι πολυπαραγοντικά προβλήματα και ενέχονται πολλοί παράγοντες στην γένεσή τους.
Μύθος12: Οι ψυχικές διαταραχές διατηρούνται καθ’ όλη τη ζωή του ατόμου και δύσκολα αντιμετωπίζονται.
Αλήθεια: Υπάρχουν προβλήματα ψυχικής υγείας που δεν επιμένουν πέρα από ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Ακόμα όμως και τα σοβαρά προβλήματα ψυχικής υγείας, τα οποία συχνά επιμένουν στη διάρκεια της ζωής του ατόμου, με τις σωστές θεραπευτικές παρεμβάσεις αντιμετωπίζονται και το άτομο μπορεί να έχει μια καλή και δημιουργική ζωή στην κοινότητα που επιλέγει να ζει.
Μύθος13: Μπορώ να τα βγάλω πέρα τα προβλήματα ψυχικής υγείας μου, και αν δεν μπορώ, είμαι ένας αδύναμος χαρακτήρας.
Αλήθεια: Αρκετοί συνάνθρωποί μας επιχειρούν να αντιμετωπίσουν την εμφάνιση ενός προβλήματος ψυχικής υγείας, τουλάχιστον στα πρώιμα στάδια, με κοινωνικούς μηχανισμούς όπως η άσκηση, η παρέα με φίλους, η αλλαγή στις διατροφικές συνήθειες ή ακόμα και η αύξηση/μείωση ρυθμών εργασίας. Ωστόσο, υπάρχουν πολλές περιπτώσεις που χρήζουν επιπλέον και εξειδικευμένης βοήθειας. Αυτό δεν σημαίνει ότι το συγκεκριμένο άτομο είναι αδύναμο. Αντιστρόφως, σηματοδοτεί τη συνειδητοποίηση των αναγκών του και την υπεύθυνη στάση του να αναζητήσει και να δεχθεί την κατάλληλη θεραπεία και στήριξη.
Μύθος14: Αν εξομολογηθώ σε τρίτους τα ζητήματα ψυχικής υγείας μου θα απομακρυνθούν και θα στιγματιστώ.
Αλήθεια: Η εμφάνιση μιας ψυχικής ασθένειας σημαίνει απλώς τη διαπίστωση ενός προβλήματος, παρόμοιου με οποιαδήποτε αντίστοιχη ιατρική διάγνωση, το οποίο χρειάζεται θεραπεία. Μήπως ένα μέλος της οικογένειας ή φίλος σας, θα σκεφτόταν υποτιμητικά για έναν άνθρωπο αν διαγνωσθεί με γρίπη ή κάποιας μορφής καρκίνο; Προφανώς και όχι! Για τους ίδιους ακριβώς λόγους δεν μπορεί να στιγματίζεται κάποιος για το γεγονός ότι εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης ή άγχους ή άλλης ψυχικής διαταραχής, που μπορεί να συμβούν στον καθένα ανά πάσα στιγμή.
Μύθος15: Οι «ψυχικά ασθενείς» μπορούν να γίνουν «επικίνδυνοι».
Αλήθεια: Ο πιο στιγματιστικός μύθος! Πλήθος ερευνών έχουν αποδείξει ότι το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό των ατόμων με κάποια ψυχική ασθένεια δεν έχει ασκήσει βία και δεν είναι περισσότερο «επικίνδυνο» από τον γενικότερο πληθυσμό. Αντίθετα, ανάλογες έρευνες συγκλίνουν στο συμπέρασμα πως οι άνθρωποι με προβλήματα ψυχικής υγείας γίνονται συχνότερα θύματα βίας σε σχέση με το γενικό πληθυσμό.
Μύθος16: Οι ψυχικές διαταραχές είναι άλλης φύσης ασθένειες· δεν είναι κανονικές ασθένειες, όπως είναι ο σακχαρώδης διαβήτης ή τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Αλήθεια: Για κάποιους ανθρώπους ο όρος «ψυχική» υποδηλώνει ότι η ασθένεια δεν είναι μια «γνήσια, κλασική» ιατρική κατάσταση, αλλά μάλλον ένα πρόβλημα που προκαλείται από τις δικές μας επιλογές ή πράξεις. Οι ψυχικές διαταραχές είναι ασθένειες που χρήζουν θεραπευτικής αντιμετώπισης, όπως συμβαίνει και με τα προβλήματα σωματικής υγείας.
Μύθος17: Τα άτομα με ψυχικές διαταραχές παρουσιάζουν νοητική υστέρηση.
Αλήθεια: Είναι άλλο η ψυχική διαταραχή και άλλο η νοητική υστέρηση. Ωστόσο, η νοητική υστέρηση αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εκδήλωση ψυχικής ασθένειας και για αυτό χρειάζεται προσοχή και εγρήγορση για έγκαιρη διάγνωση.
Μύθος18: Η ψυχική ασθένεια είναι μια κατάσταση που προκαλείται από «δυνάμεις» μεγαλύτερες από εμάς.
Αλήθεια: Προς διάψευση των δοξασιών του παρελθόντος, η ψυχική ασθένεια ασφαλώς και δεν προκαλείται από «κακά πνεύματα» ή «μάγια», «κατάρες» και «κακό μάτι», δεν είναι σε καμία περίπτωση αποτέλεσμα «τιμωρίας», «κάρμα» κ.τ.λ. και δεν επηρεάζεται στο ελάχιστο από ζητήματα θρησκευτικής ή άλλης πίστης. Οι ψυχικές ασθένειες σχετίζονται με βιολογικούς, ψυχολογικούς, περιβαλλοντικούς παράγοντες.
Μύθος19: Οι «ψυχικά ασθενείς» είναι απρόβλεπτοι και ακατανόητοι.
Αλήθεια: Μερικές φορές η συμπεριφορά των ανθρώπων με προβλήματα ψυχικής υγείας ίσως να μην είναι κατανοητή σε πρώτο, επιφανειακό επίπεδο. Αν όμως οι πάσχοντες προσεγγιστούν με ενσυναίσθηση και γνώση, τότε οι πράξεις και η συμπεριφορά τους αποκτούν νόημα και γίνονται κατανοητές και προβλέψιμες.
11 Σεπτεμβρίου 2001, 8:45 π.μ.: Η Νέα Υόρκη και όλος ο κόσμος παγώνουν, όταν ένα αεροσκάφος της εταιρίας American Airlines προσκρούει στον βόρειο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου...
11 Σεπτεμβρίου 2001, 8:45 π.μ.: Η Νέα Υόρκη και όλος ο κόσμος παγώνουν, όταν ένα αεροσκάφος της εταιρίας American Airlines, με 92 επιβαίνοντες, προσκρούει στον βόρειο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου, προκαλώντας καταστροφική έκρηξη. Πάνω από τον 75ο όροφο το κτίριο τυλίγεται στις φλόγες και ο πανικός που προκαλείται είναι άνευ προηγουμένου. Δεκάδες άνθρωποι σκοτώνονται, ενώ αρκετοί είναι αυτοί που πηδούν στο κενό για να σωθούν.
Σωστικά συνεργεία και δημοσιογράφοι σπεύδουν στο σημείο και λίγα λεπτά αργότερα, στις 9:03 π.μ., οι τηλεοπτικοί σταθμοί μεταδίδουν σε απευθείας σύνδεση ένα ακόμη αεροσκάφος της ίδιας εταιρίας, με 64 επιβαίνοντες, να προσκρούει στον νότιο Πύργο του Παγκόσμιου Κέντρου Εμπορίου.
Η Αμερική παραδίδεται στον εφιάλτη της τρομοκρατίας. Δεν είναι μόνο η αμερικανοί πολίτες που δυσκολεύονται να πιστέψουν αυτό που συνέβη, αλλά ολόκληρη η ανθρωπότητα. Ο αμερικανός πρόεδρος Τζορτζ Γ. Μπους, που πραγματοποιεί επίσκεψη σε σχολείο της Φλόριντα, πληροφορείται τα γεγονότα από τον αρχηγό του γενικού επιτελείου και αμέσως κάνει την πρώτη του ανακοίνωση: «Πρόκειται για εθνική τραγωδία. Δύο αεροσκάφη συνετρίβησαν στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου, σε μια ενδεχόμενη τρομοκρατική επίθεση εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών».
Όμως, το έργο των τρομοκρατών δεν έχει ακόμα ολοκληρωθεί. Στις 9:43 π.μ. η πτήση 77 της American Airlines, που ξεκίνησε από την Ουάσιγκτον και είχε προορισμό το Λος Άντζελες, με 64 επιβάτες, προσκρούει στο Πεντάγωνο, μέρος του οποίου καταρρέει. Κανείς δεν ξέρει τι θα ακολουθήσει και για προληπτικούς λόγους εκκενώνονται ο Λευκός Οίκος, το Καπιτώλιο, το Υπουργείο Δικαιοσύνης, το Ανώτατο Δικαστήριο και όλα τα ομοσπονδιακά κτίρια στην Ουάσινγκτον, καθώς επίσης και τα κτίρια των Ηνωμένων Εθνών και της Παγκόσμιας Τράπεζας.
Αλλά η τραγωδία στο Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου δεν έχει τελειώσει. Με διαφορά λίγων λεπτών, καταρρέουν διαδοχικά οι δίδυμοι πύργοι και ένα τεράστιο σύννεφο σκόνης καλύπτει τον ουρανό του Μανχάταν. Χιλιάδες άνθρωποι βρίσκουν τραγικό θάνατο κάτω από τόνους τσιμέντου.
Όπως έγινε αργότερα γνωστό, ένα ακόμα αεροσκάφος της United Airlines, που είχε απογειωθεί από το αεροδρόμιο του Νιου Τζέρσεϊ, με προορισμό το Λος Άντζελες, είχε καταληφθεί επίσης από τρομοκράτες. Τα σχέδιά τους, όμως, εικάζεται ότι ανέτρεψαν οι επιβάτες, που εξεγέρθηκαν, με αποτέλεσμα το αεροσκάφος να καταπέσει περίπου 100 χλμ. ανατολικά του Πίτσμπουργκ, στην πολιτεία της Πενσιλβάνια.
Υπολογίζεται ότι από τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 3.000 άνθρωποι. Από την πρώτη στιγμή, οι ΗΠΑ χαρακτήρισαν ως υπ' αριθμόν ένα καταζητούμενο τον πολυεκατομμυριούχο σαουδάραβα Οσάμα Μπιν Λάντεν, αρχηγό του τρομοκρατικού δικτύου της Αλ Κάιντα. Σε τηλεοπτικό διάγγελμά του προς τους αμερικανούς πολίτες, ο πρόεδρος Μπους υποσχέθηκε σκληρή απάντηση, όχι μόνο στους τρομοκράτες, αλλά και σε αυτούς που τους υποθάλπουν.
Περίπου ένα μήνα αργότερα, στις8 Οκτωβρίου, οι ΗΠΑ επιτέθηκαν στο Αφγανιστάν, ανατρέποντας τους Ταλιμπάν, που παρείχαν άσυλο στον Λάντεν. Στο όνομα του «πολέμου κατά της διεθνούς τρομοκρατίας», το Μάρτιο του 2003 οι ΗΠΑ επιτέθηκαν και στο Ιράκ, ανατρέποντας τον Σαντάμ Χουσεΐν, ενώ η Αλ Κάιντα απάντησε με επιθέσεις κατά συμμάχων των Αμερικανών, όπως στις11 Μαρτίου2004 στο σιδηροδρομικό δίκτυο της Μαδρίτης και στις7 Ιουλίου2005 στο μετρό του Λονδίνου. Όπως πολλοί αναλυτές είχαν προβλέψει, μετά την 11η Σεπτεμβρίου, «ο κόσμος δεν θα είναι πια ο ίδιος»…
