της Νεκταρίας Ψαράκη
Το ρεπορτάζ είναι αφιερωμένο στον αγαπημένο μου θείο, Ιάκωβο Τζαγκαράκη, που πήρε τόσο άδικα μαζί του ο φονικός σεισμός, βυθίζοντας την οικογένειά μας και κυρίως, την Κατερίνα, τη Μελίνα και τον Μιχάλη στον πόνο και το πένθος. Η απώλειά σου θα είναι πάντα μία πληγή ανοιχτή. Έφυγες, αλλά άφησες πίσω τις καλύτερες αναμνήσεις, τις οποίες θα διηγούμαστε στη μικρή Κατερινούλα μας, για να γνωρίσει κι εκείνη, μέσα από τα μάτια μας τον παππού Ιάκωβο. Θα σε αγαπάμε, θείε.
Φτάνοντας στο Αρκαλοχώρι, τα πάντα θυμίζουν σκηνές Αποκάλυψης. Ως επί το πλείστον, το χωριό είναι εκκενωμένο. Οι κεντρικοί δρόμοι του Αρκαλοχωρίου, που άλλοτε έσφυζαν από ζωή, πλέον είναι άδειοι. Στην περιρρέουσα ατμόσφαιρα επικρατεί μία ησυχία, η οποία σε ωθεί να μιλάς κι εσύ ψιθυριστά, αν και δεν πρόκειται να σε ακούσει κανείς. Οι περισσότεροι κάτοικοι απομακρύνθηκαν τη Δευτέρα, όταν ο ισχυρός σεισμός των 6 Ρίχτερ έκανε ρημαδιό τα σπίτια τους. Η κόλαση ωστόσο δεν σταμάτησε εκεί.
Την Τρίτη το πρωί ο Εγκέλαδος επέστρεψε, με 5,3 Ρίχτερ, καταστρέφοντας ό,τι απέμεινε. Και οι μέρες κυλούν, με τον Δήμο Μινώα Πεδιάδας να μετρά καθημερινά δεκάδες μετασεισμούς.
Μέσα σε αυτό το κλίμα, συνάντησα τον Γιώργο Κτιστάκη και τη Μαρία Δερμιτζάκη, μόνιμους κάτοικους Αρκαλοχωρίου. Τους διακόψαμε στο φαγητό, ωστόσο δεν δίστασαν να μας υποδεχτούν και να μας βάλουν στο σπίτι τους. Η εικόνα μέσα από το σπίτι τους ήταν απογοητευτική. Ωστόσο, όπως μας ενημέρωσαν, δεν είχε περάσει ακόμα κλιμάκιο έτσι ώστε να εκτιμήσει τις ζημιές. Ο κ. Κτιστάκης δεν μπορεί να υπολογίσει με βεβαιότητα την καταστροφή. Ερωτηθείς για τις αποζημιώσεις που υποσχέθηκε ο Κυριάκος Μητσοτάκης έως και 20.000 ευρώ, ο κ. Κτιστάκης απαντά: «Αν μας το βγάλει κόκκινο (σ.σ. εννοεί το αρμόδιο κλιμάκιο), τα 20.000 τι είναι; Αν μας το βγάλει πράσινο, ίσως και τα 5.000 να είναι αρκετά». Την ώρα του σεισμού, η κ. Δερμιτζάκη βρισκόταν στον χώρο εργασίας της. Ο σύζυγός της ήταν στο σπίτι. «Σαν να είμαι μέσα σε shaker», μας περιγράφει, αναφερόμενος στη σφοδρότητα του σεισμού.
Προχωρώντας προς το εσωτερικό του χωριού, η εικόνα φαίνεται να χειροτερεύει. Σπίτια, κυρίως πετρόχτιστα, έχουν υποστεί ολική καταστροφή. Ογκόλιθοι προσγειωμένοι μέσα σε σαλόνια, κατεδαφισμένες σκεπές, πεζοδρόμια και μπαλκόνια γεμάτα μπάζα, σοβάδες ριγμένοι σε αυλές, σπασμένες τζαμαρίες καταστημάτων, φραγμένοι παράδρομοι από τα συντρίμμια, τοίχοι που κρέμονται από μία κλωστή, εικόνες που σε κάνουν να απορείς πώς είναι δυνατόν ο σεισμός να πήρε μαζί του μόνο μία ζωή.
Το πέρασμα προς τους κεντρικούς δρόμους, την αγορά του Αρκαλοχωρίου, έχει απαγορευθεί με ισχυρή αστυνομική παρουσία, καθώς ο κίνδυνος κατάρρευσης ετοιμόρροπων μπαλκονιών και τοίχων καραδοκεί. Το φαινόμενο δεν έχει εκτονωθεί ακόμη, οι μετασεισμοί είναι συνεχείς και οι ζημιές δεν έχουν τελειώσει εδώ.
Λίγο πιο κάτω από τις κόκκινες κορδέλες και τα περιπολικά, βρίσκεται η κ. Μαρία Παπαδάκη, η οποία δεν επιθυμούσε να μιλήσει στην κάμερα του TPP. Το σπίτι της και το μαγαζί του γείτονά της έχουν υποστεί ανυπολόγιστες ζημιές, όμως δεν θέλουν να μεταβούν στο Εκθεσιακό Κέντρο Αρκαλοχωρίου, όπου έχει στηθεί ασφαλής δομή φιλοξενίας.
«Βλέπετε, όταν έγινε ο σεισμός καταστράφηκαν τα πάντα. Δεν έμεινε όρθιο κανένα γυαλικό. Έπεσαν σοβάδες, το σπίτι είναι γεμάτο ρωγμές και μέσα σε όλα χάλασε και η κεντρική είσοδος του σπιτιού μου. Προτιμάμε λοιπόν κι εμείς και ο γείτονας που έχει το μαγαζί του, να μένουμε στο αυτοκίνητο για να βλέπουμε τις περιουσίες μας. Φοβόμαστε για ριφιφί. Μόλις έσπασε η τζαμαρία της αποθήκης του super market εδώ πιο κάτω, μπήκαν μέσα κλέφτες και πήραν πράγματα που δεν χρειάζονταν. Πάρε μια κονσέρβα να την φας. Αλλά τον πελτέ;», διερωτάται.
Η ίδια, αναφέρεται και στην επίσκεψη του Πρωθυπουργού: «Πέρασε από εδώ μπροστά μας και ούτε σηκωθήκαμε. Να σηκωθούμε γιατί; Δεν ξέρω ποιοι τον υποδέχτηκαν με χαρά όπως έδειξαν…».
«Δεν έχει έρθει κανείς εδώ…»
Μία ηλικιωμένη κυρία, η κ. Σοφία, λίγο παρακάτω, στέκεται κάτω από ένα ετοιμόρροπο μπαλκόνι, σε ένα σπίτι στο οποίο έχουν τοποθετηθεί ασπροκόκκινες κορδέλες. Πυροσβέστες τής φωνάζουν μέσα από το πυροσβεστικό να απομακρυνθεί. Όπως μας εξηγεί, αυτό είναι το σπίτι της και ο άνδρας της αδυνατεί να φύγει, καθώς μετακινείται με το πι. Το εσωτερικό του σπιτιού της έχει υποστεί μεγάλες ζημιές. Οι κολώνες που κρατούν το σπίτι όρθιο έχουν υποστεί ρωγμές, ταβάνια και μπαλκόνια έχουν κοπεί στα δύο. Έχουν σπάσει τζάμια, μπαλκόνια και σκάλες είναι γεμάτα μπάζα και σοβάδες. Τον πάνω όροφο τον προόριζε για προίκα της κόρης της. Πάει κι αυτός.
«Δεν έχει έρθει κανείς εδώ να δει το σπίτι μας και να καταγράψει ζημιές. Μόνο χτες ήρθαν, μίλησαν με τον γιο μου, τον Σήφη, και έβαλαν απέξω τις κόκκινες κορδέλες. Δεν μπορούμε να φύγουμε, ο άνδρας μου δεν μπορεί να περπατήσει», μας λέει, ερωτηθείσα για το κατά πόσο είναι ασφαλές να διαμένει εκείνη και ο ηλικιωμένος άνδρας της στο συγκεκριμένο σπίτι.
«Σκέφτομαι να πάμε να μείνουμε στο υπόγειο. Εσείς τι λέτε;…»
Περπατώντας στα σοκάκια του ερημωμένου πλέον Αρκαλοχωρίου, συναντήσαμε τον κ. Μιχάλη Κουκουμάκη. Την ώρα του σεισμού, πήγαινε στο καφενείο και ξαφνικά άρχισαν να κατεδαφίζονται γύρω του κτίρια και να σπάνε τζαμαρίες καταστημάτων, πράγμα το οποίο και διαπιστώσαμε. Λίγο παρακάτω, ο δρόμος από τον οποίο ο ίδιος διερχόταν την ώρα του σεισμού, ήταν γεμάτος τεράστια κομμάτια γυαλιού, μπάζα, σοβάδες και πέτρες, ενώ θλίψη προκαλεί η όψη ενός σπιτιού, του οποίου ο τοίχος του σαλονιού είχε καταστραφεί ολοσχερώς, αποκαλύπτοντας το εσωτερικό του.
Ο ίδιος πάντως δεν θέλει να μεταβεί στη δομή φιλοξενίας στο Εκθεσιακό Κέντρο. Όπως μας εξηγεί, προτιμά να μένει στην αυτοσχέδια κατασκευή του απέναντι από το σπίτι του. Νιώθει ασφαλέστερα αν βρίσκεται κοντά.
Η κ. Μαρίνα Νταναλάκη μένει δύο στενά παρακάτω. Το σπίτι της έχει υποστεί ανυπολόγιστες ζημιές τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό του. Ωστόσο κανείς δεν έχει έρθει για να καταγράψει τις ζημιές. Η ίδια μένει αυτή τη στιγμή μαζί με άλλα 12 άτομα της οικογένειάς της σε ένα μετόχι, χωρίς να υπάρχει καν πρόσβαση σε ρεύμα. Ερωτηθείσα για την επίσκεψη του Πρωθυπουργού στο Αρκαλοχώρι, η ίδια απαντά πως ούτε τον είδε ούτε και θα ήθελε να τον δει.
Πρόσφυγες
Στο Εκθεσιακό Κέντρο Αρκαλοχωρίου δημιουργήθηκε από την πρώτη μέρα ένας αυτοσχέδιος καταυλισμός ώστε να φιλοξενήσει προσωρινά τους σεισμόπληκτους. Ένοπλες δυνάμεις, εθελοντικές ομάδες και τοπική αυτοδιοίκηση συνεργάστηκαν ώστε να στηθούν σκηνές, να τοποθετηθούν ράντζα και να υπάρχουν επαρκείς ποσότητες φαγητού. Το κάλεσμα για βοήθεια έφτασε σε κάθε γωνιά της Κρήτης με αποτέλεσμα να προσφερθεί βοήθεια και να καλυφθούν οι πολλές ελλείψεις. Συγκεκριμένα, όπως μετέδωσε το cretalive, οι σεισμόπληκτοι εφοδιάστηκαν με κουβέρτες του 1956, οι οποίες ήταν ως επί το πλείστον κατεστραμμένες, με αποτέλεσμα να υπάρξει κάλεσμα για εφοδιασμό του καταυλισμού με επαρκή αριθμό κλινοσκεπασμάτων.
Αυτή τη στιγμή, στο Εκθεσιακό Κέντρο Αρκαλοχωρίου έχουν στηθεί περίπου 40 σκηνές, οι οποίες φιλοξενούν περισσότερους από 120 σεισμόπληκτους, ανάμεσα τους ηλικιωμένοι και παιδιά. Όπως ενημέρωσαν οι εθελοντές το TPP, στον καταυλισμό μπορεί να φιλοξενηθεί όποιος το επιθυμεί, χωρίς να εξετάζονται κριτήρια και προϋποθέσεις.
Για την περίθαλψη των σεισμόπληκτων, έχουν ενεργό ρόλο ο Ερυθρός Σταυρός, το Εθελοντικό Σωματείο «Φίλιος ΖΕΥΣ», το ΕΚΑΒ, το Χαμόγελο του Παιδιού, που φροντίζει για τη δημιουργική απασχόληση των παιδιών, το Σώμα Ελληνικού Οδηγισμού, ο Δήμος Μινώα Πεδιάδας, η Περιφέρεια Κρήτης, αλλά και πολλοί ιδιώτες εθελοντές, όπως η ομάδα του Λευτέρη Σουλτάτου από το Chef’s Box.
Oι δύο μάγειρες, Σωτήρης Αλούμπης και Βασίλης Κρασανάκης, ετοιμάζουν 500 μερίδες φαγητού για να δοθούν στους σεισμόπληκτους του camp αλλά και για να διανεμηθούν στους πληγέντες που βρίσκονται ακόμα στο εσωτερικό του Αρκαλοχωρίου και στα γύρω χωριά, αλλά και η ομάδα του Μανώλη Πεχυνάκη από το Enjoy Snacks, που δωρίζει και θα δωρίζει μέχρι νεωτέρας 300 μερίδες φαγητού καθημερινά.
«Καλώς ήρθατε στο νέο μας σπίτι», μας είπε μία μητέρα, η οποία έμενε μόνιμα στο Αρκαλοχώρι με τα πέντε από τα επτά παιδιά της και τον άνδρα της, όταν μας ξεναγούσε στη σκηνή. Μέσα δεν υπήρχαν πολλά πράγματα. Επτά ράντζα, κλινοσκεπάσματα και ότι πρόλαβαν να φέρουν από το σπίτι τους αμέσως μετά την καταστροφή.
«Ήμουν στο σπίτι με τον μικρό, τα άλλα ήταν πάλι καλά στο σχολείο. Πήγαμε γρήγορα κάτω από την πόρτα», περιγράφει. «Όταν έγινε ο σεισμός, τρόμαξα, τα έχασα τρελάθηκα, γιατί μένω μόνος μου», εξηγεί άλλος κάτοικος ενώ μας αναφέρει ότι δεν έχει επισκεφθεί το σπίτι του ακόμη κλιμάκιο προκειμένου να υπολογίσει τις ζημιές.
Ισοπεδωμένο το χωριό Χουμέρι
Το χωριό Χουμέρι, του Δήμου Μινώα Πεδιάδας, θυμίζει σκηνικό πολέμου μετά από βομβαρδισμό. Είναι ισοπεδωμένο. Όπως μας εξηγούν οι κάτοικοι, το 90% των σπιτιών έχουν υποστεί ολοκληρωτική καταστροφή. Στην είσοδο του χωριού, συναντήσαμε τον Μανώλη Γιαπιτζάκη, μαζί με την αδερφή του, οι οποίοι θεώρησαν ότι μία ξενάγηση στο εσωτερικό του σπιτιού, δεν θα ήταν ασφαλής. Όπως εξηγούν, το Χουμέρι επλήγη πολύ περισσότερο σε σχέση με το Αρκαλοχώρι. Ελάχιστα σπίτια έμειναν όρθια και αυτά που επιβίωσαν, έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές.
Ο κ. Γιαπιτζάκης μας λέει εξοργισμένος ότι ο Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, στην επίσκεψή του, επέλεξε να πάει στο Χουδέτσι, ένα χωριό που ναι μεν έχει υποστεί καταστροφές, αλλά της τάξεως του 30%, και να μην έρθει στο Χουμέρι, το οποίο έχει καταστραφεί ολοσχερώς. Προσθέτει ότι ναι μεν τοπικοί φορείς και εθελοντικές ομάδες έδρασαν έγκαιρα για να εφοδιάσουν τους κατοίκους με τα απαραίτητα, αλλά η έλλειψη οργάνωσης ήταν φανερή.
«Σκεφτείτε ότι έπρεπε εμείς να παραλάβουμε τις σκηνές μας, τις οποίες στήσαμε μόνοι μας στα χωράφια. Επίσης, δεν μας έδωσαν μαξιλάρια, κλινοσκεπάσματα και είδη πρώτης ανάγκης, τα έφεραν την επόμενη μέρα και το κρύο ήταν τσουχτερό. Δίπλα από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, η οποία χρονολογείται από το 1300 και έχει πέσει, υπάρχει ένας χώρος ο οποίος είναι προκάτ και άρα ασφαλής, τον οποίο δημιουργήσαμε όλοι οι χωριανοί, δίνοντας ο καθένας από λίγα χρήματα. Μας ενημέρωσαν λοιπόν ότι εκεί δέχονται μόνο εμβολιασμένους, λες και η συνεισφορά του ανεμβολίαστου δεν έχει αξία. Εμείς δεν είμαστε υπέρ του διχασμού. Καλά έκαναν όσοι ήθελαν και εμβολιάστηκαν, αλλά γιατί μας πετάνε εμάς έξω; Το ίδιο ισχύει και για τα κόμματα. Δεν μας νοιάζει αν είσαι αριστερός ή δεξιός, αλλά, αφού είσαι Πρωθυπουργός και επισκέπτεσαι μία σεισμόπληκτη περιοχή, γιατί δεν έρχεσαι στην καρδιά της καταστροφής; Γιατί δεν έρχεσαι να δεις το πραγματικό χάος και πας σε ένα χωριό που μπορεί να έχει πληγεί, αλλά όχι τόσο; Έλα και στα δύο!», αναφέρει, ενώ προσθέτει: «Αστυνομία και Πυροσβεστική περνούν συνέχεια, δε λέω, αλλά δεν έχει έρθει κλιμάκιο για να υπολογιστούν οι ζημιές».
Οι περιγραφές του κ. Μπελεντάκη δεν ήταν υπερβολή. Η κάμερα του TPP κατέγραψε τις εικόνες χάους, αφού το άλλοτε γραφικό χωριό πλέον έχει μετατραπεί σε ερείπιο. Χαρακτηριστική περίπτωση, είναι το σπίτι του κ. Χρήστου Ελπιδοφόρου, ο οποίος είναι μόνιμος κάτοικος Αθηνών, και κατέβηκε άρον άρον στην Κρήτη μαζί με τη σύζυγό του, για να δει το σπίτι του σχεδόν κατεδαφισμένο. Όπως εξηγεί, ένα δοκάρι, στο σημείο του παραθύρου του επάνω ορόφου, εμποδίζει το κτίριο από το να ισοπεδωθεί ολοκληρωτικά.
«Αν μετακινηθεί έστω και μία πετρούλα αρκεί για να γκρεμιστεί όλο, γι’ αυτό μην πλησιάζετε», αναφέρει. Βλέποντας μας να βιντεοσκοπούμε, μία γειτόνισσα του κ. Ελπιδοφόρου, η κ. Κορνάζου Κυριακή, μας καλεί στο σπίτι της να δούμε το «χάλι». Μπαίνουμε στο σπίτι και αντικρίζουμε εικόνες σοκαριστικές. Το σπίτι είναι γεμάτο ογκόλιθους, όπως και η σκάλα που οδηγεί στον επάνω όροφο. Η μία πλευρά του σπιτιού έχει καταστραφεί ολοσχερώς. «Βλέπει γήπεδο», αναφέρει η κ. Κορνάζου, δείχνοντας μας το απέναντι κτίριο, το οποίο φαίνεται ξεκάθαρα πλέον μέσα από το σπίτι, ενώ προσθέτει «αν ήμουν στη σκάλα, θα ήμουν σκοτωμένη». Το σπίτι έχει υποστεί 100% ζημιά. Την παρακινούμε να απομακρυνθεί άμεσα, καθώς το ταβάνι κρατιέται από μία κλωστή.
Όπως εξηγεί ο κ. Ελπιδοφόρου, ενώ οι καταστροφές συνέβησαν την Δευτέρα το πρωί, μόλις την Τετάρτη το απόγευμα απαγορεύθηκε η κυκλοφορία στους δρόμους. «Πιέσαμε την αντιδήμαρχο και ήρθε μπουλντόζα. Εκτός του ότι είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο να κυκλοφορούμε με τόσα ετοιμόρροπα κτίρια, οι περιουσίες μας γίνονται έρμαια του καθενός. Φοβόμαστε το πλιάτσικο. Πολλές φορές βλέπουμε ανθρώπους που δεν είναι ντόπιοι, ούτε εθελοντές, ούτε μηχανικοί, ούτε της τοπικής αυτοδιοίκησης, ούτε δημοσιογράφοι, να κάνουν ύποπτες βόλτες στο χωριό. Θέλουν να εκμεταλλευτούν τη συγκυρία για να κερδοσκοπήσουν. Οι κλέφτες είναι κι αυτοί άνθρωποι ανάμεσά μας. Δεν υπάρχει λόγος λοιπόν να επιτρέπεται η κυκλοφορία και να γεμίζουμε κι εμείς ανασφάλεια για το όσα απέμειναν», αναφέρει ο κ. Ελπιδοφόρου.
Τα κίτρινα Χ είναι… από άλλο σεισμό
Περπατώντας στο Χουμέρι, παρατηρεί κανείς ότι σε πολλούς τοίχους, έχουν σχεδιαστεί από τα αρμόδια κλιμάκια τα γνωστά «κίτρινα Χ», τα οποία μαρτυρούν ότι ένα κτίριο είναι εντελώς ακατάλληλο λόγω του σεισμού. Ο κ. Ελπιδοφόρου ωστόσο, μας ενημερώνει ότι τα συγκεκριμένα κίτρινα Χ δεν σχεδιάστηκαν τώρα, καθώς δεν έχει επισκεφθεί κανένα κλιμάκιο την περιοχή, αλλά είναι… από άλλο σεισμό.
Αξίζει να σημειωθεί ότι κλιμάκιο μηχανικών του Υπουργείου Υποδομών επισκέφθηκε το χωριό του Αρκαλοχωρίου και αξιολόγησε την καταλληλόλητα ορισμένων κτιρίων. Στο μεταξύ, οι προσπάθειες στήριξης των πληγέντων συνεχίζουν σε όλη την Κρήτη, αφού καθημερινά στέλνονται κιβώτια με τρόφιμα και είδη πρώτης ανάγκης. Ακόμη, ξενοδοχεία του νομού Ηρακλείου προσφέρονται να παραχωρήσουν δωρεάν δωμάτια για όσο καιρό χρειαστεί σε οικογένειες σεισμόπληκτων.
«Ξέρετε, δεν μπορούμε να περιμένουμε να γίνουν όλα σε δύο μέρες» τονίζει ο κ.Ελπιδοφόρου, αποτυπώνοντας στη συνέχεια ωστόσο τους επόμενους μήνες αναμονής και αγωνίας που περιμένουν αυτούς τους ανθρώπους. Την ώρα που τα φώτα της δημοσιότητας σβήνουν, η πραγματικότητα λέει πως «η εκτίμηση των ζημιών θα γίνει σε δύο φάσεις. Στην πρώτη φάση θα έρθει αρμόδιο κλιμάκιο το οποίο θα εκτιμήσει ποια σπίτια είναι κατοικήσιμα και ποια όχι, και στη συνέχεια θα γίνει καταγραφή των ζημιών για να δοθούν αποζημιώσεις. Η δεύτερη φάση, δηλαδή η εκτίμηση των ζημιών και η αποζημίωσή μας, υπολογίζουμε να γίνει κατά το 2022 και αν. Ως τότε… βλέπουμε».
