Του Τζων Π. Κλαρκ*
O Ελιζέ Ρεκλύ (Élisée Reclus, 1830-1905) είναι πιο γνωστός ως ο σημαντικότερος Γάλλος γεωγράφος της εποχής του αλλά και ως κεντρική προσωπικότητα στο παγκόσμιο αναρχικό κίνημα. Σήμερα όμως, ιδιαίτερα τώρα που γιορτάζουμε τα 150 χρόνια της Κομμούνας, οφείλουμε να τον αναγνωρίσουμε και ως αξιοσημείωτο μέλος της Κομμούνας του Παρισιού αλλά και ως μία από τις πιο σημαντικές ερμηνευτικές φωνές επί αυτού του παγκόσμιας εμβέλειας ιστορικού γεγονότος.
Τις παραμονές της Κομμούνας, ο Ρεκλύ ήταν ήδη γνωστός διεθνώς τόσο ως γεωγράφος όσο και ως επαναστάτης. Έγινε, από τις πρώτες μέρες της, μέλος της Πρώτης Διεθνούς, και, προς τα τέλη της δεκαετίας του 1860, ήταν από τους πιο επιδραστικούς συμμετέχοντες. Την ίδια περίοδο, συμμετείχε και στο συνεργατικό κίνημα και εξέδωσε το περιοδικό Coopération, μαζί με τον αδελφό του Ελιέ. Το 1867 προσχώρησε στη ριζοσπαστική φατρία του Συνδέσμου για την Ειρήνη και την Ελευθερία, και τον επόμενο χρόνο ήταν από τα ιδρυτικά μέλη, μαζί με τον Μπακούνιν, της Διεθνούς Συμμαχίας για τη Σοσιαλιστική Δημοκρατία.
Εκτός από το παρών στο φρενήρη αυτό πολιτικό ακτιβισμό, ο Ρεκλύ ήταν ένας χαλκέντερος ερευνητής και συγγραφέας. Μετά από παραγωγικά χρόνια συνεργασίας με περιοδικά γεωγραφίας, εξέδωσε το 1868 και το 1869 δύο τόμους του σημαντικού γεωγραφικού έργου, La Terre. Το δημοφιλές του «Ιστορία μιάς Ροής» κυκλοφόρησε επίσης το 1869 και ακολούθησε, το 1870, ο πρώτος τόμος των «Γήινων Φαινομένων», ενός ακόμη γεωγραφικού έργου.
Τέλη του 1870, ο Ρεκλύ και πολλοί άλλοι παρισινοί ριζοσπάστες και επαναστάτες του Παρισιού κατατάχθηκαν στην Εθνική Φρουρά, ενώ τα Πρωσσικά στρατεύματα περικύκλωναν την πόλη, προετοιμαζόμενα για την Πολιορκία του Παρισιού και την επικείμενη νίκη τους επί των Γάλλων. Με την κατάρρευση της Αυτοκρατορίας και την εγκαθίδρυση της Κομμούνας, το Μάρτη του 1871, αυτοί, οι αντιφρονούντες, μετετράπησαν στους ένοπλους υπερασπιστές τόσο της πόλης όσο και της λαϊκής επανάστασης.
Στις 4 Απριλίου, το τάγμα του Ρεκλύ δέχθηκε επίθεση από κυβερνητικά στρατεύματα και ο ίδιος συνελήφθη. Εστάλη σε διάφορες φυλακές και εν τελει καταδικάστηκε και εστάλη στην πιο απομακρυσμένη φυλακή της Γαλλίας, στη Νέα Καληδονία του Νοτίου Ειρηνικού. Mετά από μιαν διεθνή έκκληση που υπέγραφαν σημαντικοί επιστήμονες, όπως ο Δαρβίνος και ο Ουάλλας, η ποινή του μετετράπη σε δέκα χρόνια εξορίας.
Η καθοριστική εμπειρία τόσο της Κομμούνας όσο και των συνεπειών της ήταν ένα κρίσιμο σημείο καμπής στη ζωή και τη σκέψη του Ρεκλύ. Καταγράφει πως το φάντασμα της ήττας και της εκδίκησης άρχισε πολύ σύντομα να πλανάται πάνω στους Κομμουνάριους, ειδικά όταν η εξέγερση απέτυχε να εξαπλωθεί επιτυχώς από άκρου εις άκρον στη Γαλλία. Υποστηρίζει ότι, σχεδόν από την πρώτη στιγμή, γνώριζαν πως διακινδύνευαν τη ζωή τους για χάρη της ελευθερίας. Γράφει στο «Ο άνθρωπος και η Γη» (L’Homme et la Terre) για την ατμόσφαιρα «γαλήνιας υπευθυνότητας» και το «μαγευτικό μεγαλείο» που έσκεπε το Παρίσι χάριν της «ευγενούς αφοσίωσης» και του «εύρους των ιδεών» των Κομμουνάριων.
Ο θρίαμβος της Κομμούνας
Αυτή η σπασμωδική ιστορία θριάμβου και τραγωδίας επηρέασε βαθιά τις πολιτικές απόψεις του Ρεκλύ. Κατά κάποιον τρόπο επιτάχυνε και ριζπσπαστικοποίησε την πολιτική του εξέλιξη. Ειδικότερα, αύξησε σημαντικά την πίστη του στην ικανότητα των εργατών και των πολιτών να οργανώνονται ελεύθερα, συνεργατικά και δημοκρατικά.
Ήδη από τον Ιανουάριο του 1871, ο Ρεκλύ [καταγράφει πως] εξακολουθούσε να ντρέπεται που κατέβηκε υποψήφιος για την Εθνοσυνέλευση – μάλιστα, το όνομά του είχε εμφανιστεί σε δύο λίστες υποψηφίων στο Παρίσι. Έτσι, από την εμπειρία του στην Κομμούνα, ήρθε σε πλήρη αντίθεση με την παραδοσιακή κοινοβουλευτική πολιτική άποψη. Αντ’ αυτού, έγινε υποστηρικτής της εξελικτικής και επαναστατικής οργάνωσης, μέσα από την εθελοντική αλληλοβοήθεια και της ριζοσπαστικής άμεσης δημοκρατίας, στη βάση, όπως και της ελεύθερης συνομοσπονδίας σε κάθε άλλο επίπεδο.
Οι ελπίδες του Ρεκλύ για την ανθρωπότητα και για την επανάσταση ενισχύθηκαν από το μεταδοτικό επαναστατικό πνεύμα της Κομμούνας. Αναφέρει στο «L’Evolution, La Révolution et L’Idéal Anarchique» (Εξέλιξη, Επανάσταση και Αναρχικό Ιδεώδες) τις χιλιάδες στρατιωτών της κυβέρνησης που είχαν εγκλωβιστεί στο Παρίσι και «αφοπλίστηκαν από τον λαό και πολύ εύκολα αλλαξοπίστησαν, στηρίζοντας στην υπόθεσή του». Στην πραγματικότητα, η Κομμούνα έγινε η χαρισματική κοινότητα που μπορούσε να εγείρει ένα είδος επαναστατικής πίστης, ικανής να νικήσει την παλιά αντιδραστική υποταγή στην εκκλησία, το κράτος ή οποιονδήποτε άλλο αυταρχικό θεσμό.
Ο Ρεκλύ κατέληξε ότι η Κομμούνα διέθετε «ένα ιδανικό που ήταν πολύ ανώτερο από εκείνο όλων των προηγούμενων επαναστάσεων». Λέει ό,τι επανανοηματοδότησε τη λέξη «Κομμούνα», ώστε να σημαίνει όχι μόνο μιαν απελευθερωμένη κοινότητα, αλλά «μια νέα ανθρωπότητα που αποτελείται από ελεύθερους και ίσους συντρόφους, που δεν ασχολούνται με τα παλιά όρια, αλλά βοηθούν ο ένας τον άλλον ειρηνικά», όπως έγραψε σε ένα δοκίμιο στο τέλος του αιώνα. Η Κομμούνα αντιπροσωπεύει γι ‘αυτόν το παγκόσμιο όλον, την ταυτόχρονη πραγμάτωση τόσο της μοναδικότητας του προσώπου όσο και της καθολικότητας, ενσωματωμένων σε ένα ιστορικό κίνημα.
Ο Ρεκλύ λέει ότι η καταστροφή της Στήλης Βαντόμ (Vendôme Column), συμβόλου της ισχύος της Γαλλικής Αυτοκρατορίας, έδειξε ότι η ιδέα της παγκόσμιας αλληλεγγύης της Διεθνούς (L’ Internationale) ήταν η ζώσα πραγματικότητα των Κομμουνάριων. Αυτή τους ακριβώς η πράξη ήταν, κατά την άποψή του, έκφραση «της αδελφικής συμπαράστασής τους προς τα αδέρφια τους που είχαν στραφεί εναντίον τους, και τα συναισθήματά του μίσους για τους αφέντες και τους βασιλιάδες που, κι από τις δύο πλευρές, είχαν οδηγήσει τους υπηκόους τους στη σφαγή», έγραψε στο L’Evolution, La Révolution et L’Idéal Anarchique.
Είδε στην Κομμούνα τη σπορά ενός ακόμη πιο επαναστατικού μέλλοντος. Επισημαίνει τις ενέργειες της Κομμούνας για την κατάργηση της επίταξης, τη διακοπή σχέσεων με την Εκκλησία, την επιστροφή ενεχυριασμένων περιουσιών και την ακύρωση προστίμων, τελών και ενοικίων. Είδε σε όλες αυτές τις κινήσεις «τις αρχές της κομμουνιστικής κοινωνίας». Επιπλέον, είδε τις ιδέες της Κομμούνας να εξαπλώνονται σε όλο τον κόσμο.
Ως απόδειξη της δύναμης του Παραδείγματος της Κομμούνας, ο Ρεκλύ σημειώνει την επιρροή της στην Ισπανία, μόλις ένα χρόνο αργότερα. Εξηγεί ότι για μια ορισμένη περίοδο, «το γενικότερο κίνημα που αναπτύχθηκε στις περισσότερες επαρχίες και δήμους» έλαβε «έναν ουσιαστικά κομμουνιστικό χαρακτήρα», όπως έγραψε στο L’Homme et la Terre. Επιπλέον, «η αρχή της Συνομοσπονδίας», την οποία έκρινε ως «γραμμένη στο ίδιο το χώμα της Ισπανίας, όπου κάθε φυσική διαίρεση της χώρας διατηρεί την τέλεια γεωγραφική της ατομικότητα», φάνηκε να «πρόκειται να θριαμβεύσει σύντομα».
Η Τραγωδία της Κομμούνας
Ένα άλλο αποτέλεσμα της εμπειρίας αυτής του Ρεκλύ, στην Κομμούνα, ήταν η αυστηρότερη κριτική του επί της κυριαρχίας και η ενίσχυση της πεποίθησής του στη σημασία ενός βαθέως, πολυεπίπεδου κοινωνικού μετασχηματισμού ως προϋπόθεση για την επιτυχία της επανάστασης. Αυτό τον οδήγησε να αμφισβήτήσει, ακόμη και να επικρίνει έντονα, ορισμένες πλευρές της Κομμούνας, παρά το βαθύ θαυμασμό του για τα επιτεύγματά της.
Παραδείγματος χάριν, υποστηρίζει στο L’Evolution, La Révolution, ότι ακριβώς όπως η Επανάσταση του 1848 ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία λόγω της απουσίας τόσο της απαραίτητης επαναστατικής δέσμευσης στο στόχο όσο και της επαναστατικής οργάνωσης, και το επαναστατικό σχέδιο της Κομμούνας «προφανώς δεν θα μπορούσε να επικρατήσει». Εξηγεί ότι παρόλο που «ήταν απολύτως δικαιολογημένο, και όντως υπαγορευμένο από τις περιστάσεις», υλοποιήθηκε μόνο στο μισό Παρίσι και είχε την υποστήριξη μόνο των βιομηχανικών πόλεων στην υπόλοιπη Γαλλία. Δύσκολα να αμφισβητήσει κανείς αυτή τη θέση του, πως δηλαδή η επανάσταση δεν θα μπορούσε να πετύχει χωρίς την ενεργή υποστήριξη μεγάλου μέρους του γαλλικού πληθυσμού.
Ο Ρεκλύ εφαρμόζει στην Κομμούνα τις ιδέες που ανέπτυξε με τα χρόνια στα γραπτά του για την εξέλιξη και την επανάσταση. Πιστεύει ότι, ακόμη, πολλοί από τους επαναστάτες παραήταν υπό την επήρεια της παραδοσιακής συγκεντρωτικής, αυταρχικής πολιτικής για να μπορούν να γεννήσουν μια νέα, ριζικά ελευθεριακή τάξη πραγμάτων. Καταλήγει ότι το Παρίσι παρέμεινε πολύ επικεντρωμένο στον εαυτό του ως η μεγάλη μητρόπολη, παρά ως «απλά η Κομμούνα του Παρισιού, που ζητούσε μια ελεύθερη σύνδεση με άλλες κομμούνες, πόλεις και αγροτικές περιοχές», όπως γράφει στο L’Homme et la Terre.
Ο Ρεκλύ υποστηρίζει ότι οι Κομμουνάριοι, αντιμέτωποι με ένα ολοένα και πιο πιθανό μέλλον «ανελέητης καταστολής», θα έπρεπε να είχαν χρησιμοποιήσει τη σύντομη περίοδο σχετικής ηρεμίας πριν από την καταιγίδα για να δημιουργήσουν μια κληρονομιά «μεγάλων και πρωτοφανών παραδειγμάτων» που θα έδειχναν την πραγματική φύση μιας μελλοντικής κοινωνίας «απελευθερωμένης από την πείνα και τη μάστιγα των χρημάτων».
Πιστεύει ότι αυτή η προσέγγιση ήταν αδύνατη κυρίως λόγω της ιδεολογικής ποικιλομορφίας των Κομμουνάριων. Κάποιοι, λέει, ήταν απόλυτα ταγμένοι στον «γιακωβίνικο Ρομαντισμό», άλλοι είχαν «έντιμα επαναστατικά ένστικτα», αλλά μόνο μια μειονότητα συνειδητοποίησε «την ανάγκη να προχωρήσουμε μεθοδικά στην καταστροφή όλων των θεσμών του κράτους και την κατάργηση όλων των εμποδίων της αυθόρμητης ένωσης των πολιτών ».
Για την Ρεκλύ, ο δημιουργικός αυθορμητισμός των ανθρώπων, που εκδηλώνεται στην επανάσταση, μπορεί να αναδειχθεί μόνο ως αποτέλεσμα εξαιρετικά προσεκτικής ευρείας κλίμακας δουλειάς, ώστε να δημιουργηθούν οι προϋποθέσεις της. Για να επιτύχει η επανάσταση, χρειαζόταν οι μετέχοντες να έχουν αναπτύξει μια «κοινή βούληση για κοινωνική ανανέωση» την οποία και θα «επέβαλλαν στους εκπροσώπους τους». Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «το κύριο λάθος της Κομμούνας… ήταν ακριβώς αυτό, ότι όντας κυβέρνηση αντικατέστησε τον λαό με τον εαυτό της, λόγω των συνθηκών». Κατά την άποψή του, θα έπρεπε να δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στη δημιουργική δύναμη των ανθρώπων, στις γειτονιές τους και τους χώρους εργασίας τους, και λιγότερη στις πρωτοβουλίες του Συμβουλίου, όσο επαναστατικές κι αν ήταν πότε πότε.
Εξέλιξη, Επανάσταση και το Κοινοτικό Ιδεώδες
Στην αναπτυγμένη πολιτική φιλοσοφία του, ο Ρεκλύ είδε τέσσερα επίπεδα κοινότητας και ένωσης ως ζωτικής σημασίας για τον κοινωνικό μετασχηματισμό και για τον απελευθερωμένο κόσμο του μέλλοντος. Η εμπειρία του στην Κομμούνα διαμόρφωσε καθοριστικά τα περιγράμματα του οράματός του.
Το πρώτο επίπεδο είναι η κοινωνικά πρωτογενής κοινότητα την οποία μπορούμε να ταυτίσουμε με τη μικρο-κοινότητα της απελευθέρωσης. Ήταν κάτι που ο ίδιος ο Ρεκλύ ανακάλυψε νωρίς στη ζωή του, στη μεγάλη και ασυνήθιστη οικογένειά του, επηρεασμένος από έναν πατέρα που «ήταν πρόδρομος του αναρχισμού» και ενέπνευσε την οικογένεια να «εφαρμόσει τον κομμουνισμό στην πράξη» στην καθημερινή του ζωή, σύμφωνα με τον ανιψιό και βιογράφο του Ρεκλύ, Πωλ Ρεκλύ. Ήδη από το 1859 ο Ρεκλύ αναφέρθηκε, σε μια επιστολή προς την αδερφή του, στις «μικρές δημοκρατίες μέσα μας και γύρω μας» που θα «συναντηθούν» και «θα δημιουργήσουν τη μεγάλη Δημοκρατία». Και, πολύ αργότερα, στην αλληλογραφία του με την Κλάρα Κότλιτζ, τόνισε την ανάγκη «οι φίλοι που ζουν και ενεργούν με τον ίδιο τρόπο» να σχηματίσουν «μικρές αγαπητικές ενώσεις» οι οποίες «θα συσχηματίσουν τη μεγάλη αδελφική κοινωνία».
Ειδικά κατά τη διάρκεια της Κομμούνας, ο Ρεκλύ συνειδητοποίησε ότι το επόμενο, και πολιτικά πιο κρίσιμο επίπεδο κοινωνικής οργάνωσης, πρέπει να είναι η αυτόνομη κοινότητα (κομμούνα). Για αυτόν, η δύναμη της ιδέας της κοινότητας, της κομμούνας, δύσκολα μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Σε επιστολή του προς τον Άλφρεντ Ντουμενσίλ, το Μάρτη του 1871, έφτασε να γράφει πως «η 18η Μαρτίου [η ίδρυση της Κομμούνας] είναι η σημαντικότερη ημερομηνία στη γαλλική ιστορία από την 10η Αυγούστου [σημείο αναφοράς της Γαλλικής Επανάστασης]. Είναι ταυτόχρονα ο θρίαμβος της Δημοκρατίας των Εργατών και η έναρξη της Κοινοτικής Συνομοσπονδίας».
Από τότε αφοσιώθηκε στην ιδέα πως η ριζοσπαστική εκδοχή της κοινότητας/ κομμούνας όφειλε να είναι η κύρια μορφή πολιτικής οργάνωσης. Αυτή η κοινότητα θα εξασκούσε ριζοσπαστικά την άμεση δημοκρατία στην οποία η λαϊκή εξουσία θα μπορούσε [επί ενός θέματος] να εκχωρηθεί, αλλά ποτέ να εκπροσωπηθεί ή να αποξενωθεί. Για ευρύτερα θέματα, θα δρούσε αλληλέγγυα με όλες τις άλλες κομμούνες, μέσω της ελεύθερης ομοσπονδίας.
Το τρίτο βασικό επίπεδο της κοινωνικής οργάνωσης για το Ρεκλύ είναι αυτό της Διεθνούς των Εργατών, που ενεργεί μέσω των τοπικών της τμημάτων. Αν και το πολιτικό όραμά του επικεντρώνεται στον πολιτικό σχηματισμό της κομμούνας, σε καμία περίπτωση δεν αγνοεί τη σημαντική, παγκόσμιας ιστορικής σημασίας ενότητα και αλληλεγγύη όλης της ανθρωπότητας ως εργατών.
Θεώρησε σαφή καρπό των εκπαιδευτικών και οργανωτικών προσπαθειών της Διεθνούς πολλές από τις επαναστατικές προόδους των Κομμουνάριων. Στο L’Evolution, La Révolution φτάνει να ισχυριστεί ότι «από την ανακάλυψη της Αμερικής και τον περί τη γη διάπλου, κανένα επίτευγμα δεν ήταν πιο σημαντικό στην ιστορία του ανθρώπου» από τη Διεθνή, στην οποία όλοι οι εργάτες μπορούσαν να «ενταχθούν και να σχηματίσουν ένα ενιαίο έθνος, αγνοώντας όλες τους τις κυβερνήσεις». Ο Ρεκλύ πίστευε ότι για να πετύχει η επανάσταση όφειλε να περιλάβει τόσο το κοινοτικό επίπεδο όσο και το επίπεδο της συντριπτικής πλειοψηφίας της ανθρωπότητας, ενωμένης και κινητοποιημένης. Και για να γίνει αυτό δυνατό, ήταν αναγκαία η Διεθνής.
Τέλος, ο στόχος μιας τέτοιας τοπικής και παγκόσμιας επανάστασης είναι να καταστήσει δυνατό ένα τέταρτο επίπεδο σύνδεσης, την Παγκόσμια Δημοκρατία, την πιο εκτεταμένη έκφραση της ανθρώπινης κοινότητας, κοινωνικότητας και αλληλεγγύης. Η Δημοκρατία αυτή θα βασίζεται στην ελεύθερη συνομοσπονδία αυτόνομων κοινοτήτων σε κάθε επίπεδο, από την περιφερειακή έως την παγκόσμια. Η έννοια της Παγκόσμιας Δημοκρατίας ήταν σημαντική για την Κομμούνα. Για παράδειγμα, το μανιφέστο της Συνομοσπονδίας Καλλιτεχνών του Παρισιού κατέληξε με την ελπίδα αυτή «να συμβάλει στην αναγέννηση μας, στα εγκαίνια της κοινοτικής πολυτέλειας και των θαυμάτων του μέλλοντος, και στην Παγκόσμια Δημοκρατία». Η Επιτροπή Εκλογών, όταν αποφάσισε ότι και οι ξένοι μπορούσαν να εκλεγούν μέλη του Συμβουλίου, ανέφερε ότι η σημαία της Κομμούνας είναι εκείνη της Οικουμενικής Δημοκρατίας. Η κουβέντα αυτή των Κομμουνάριοων είναι βέβαιο ότι ενίσχυε την ιδέα του Ρεκλύ, πως η μορφή του επαναστατικού μέλλοντος θα ήταν ένας κόσμος αυτόνομων κοινοτήτων, ενωμένων δια της συνομοσπονδίας σε μια Παγκόσμια Δημοκρατία.
Να προσθέσουμε εδώ ό,τι εκτός από και τα τέσσερα επίπεδα της ανθρώπινης κοινότητας προστίθεται εδώ και το τελικά καθολικότερο επίπεδο, που περιλαμβάνει όλη τη γήινη κοινότητα. Για το Ρεκλύ, το ζήτημα της κοινωνικής εξέλιξης και της επανάστασης τταυτοποιείται όλο και περισσότερο με το ζήτημα της παγκόσμιας κοινωνικής και οικολογικής αναγέννησης.
Η (ρεκλύσια) κληρονομιά της Κομμούνας
Ο Ρεκλύ συνέχισε να αναπτύσσει την εκτεταμένη φιλοσοφία του, της ελευθερίας, σημαδεμένη και εμπνευσμένη με τόσους τρόπους από την εμπειρία της Κομμούνας. Εξαπέλυσε μιαν από τις πιο εκτεταμένες κριτικές κατά της κυριαρχίας, αναλύοντας το ρόλο του κράτους, του καπιταλισμού, της πατριαρχίας, του ρατσισμού, της αυταρχικής θρησκείας και της τεχνολογίας, πέραν της ανθρώπινης κυριαρχίας στη φύση. Παρουσίασε το όραμα μιας ελεύθερης, κοινοτικής αναρχικής κοινωνίας, βασισμένο στην αλληλοβοήθεια και αλληλεγγύη, στην οποία το επίκεντρο της καθημερινότητας ήταν οι αξίες της αγάπης, της ομορφιάς και της φαντασίας. Επιπλέον, η ανάλυσή του στη διαλεκτική της εξέλιξης και της επανάστασης συνέβαλε στην κατανόηση του πώς θα μπορούσαμε τελικά να κάνουμε το δύσκολο πέρασμα από το βασίλειο της κυριαρχίας στο βασίλειο της ελευθερίας.
Οι προβληματισμοί του Ρεκλύ για τη διαρκή σημασία της Κομμούνας αποτελούν ένα ισχυρό μήνυμα για με τους θεμελιώδεις τρόπους με τους οποίους περιπλανηθήκαμε στο δρόμο μας προς την απελευθέρωση.
Έτσι υπάρχει ακόμη ο φαντασιακός χώρος τον οποίο κάποτε καταλάμβαναν οι ιδέες της Κομμούνας, της Διεθνούς και της Παγκόσμιας Δημοκρατίας. Η Κομμούνα μας κληροδοτεί το σχέδιο πλήρωσης αυτού του φαντασιακού χώρου. Κάτι που θα επιτευχθεί, πρώτον, μέσω της αναγέννησης αυτού που ο Ρεκλύ αποκαλούσε «το πνεύμα της πλήρους συνεργασίας» του l’entre’aide, ενός πνεύματος που κάποτε ήταν πανταχού παρόν στις παραδοσιακές και αυτόχθονες κοινότητες, και δεύτερον, μέσω της υπομονετικής εξελικτικής εργασίας της κοινωνικής δημιουργικότητας που απαιτείται στο επίπεδο του προσώπου, της κοινότητας και ολόκληρης της Γης, της οποίας είμαστε μια έκφραση.
Ο Ρεκλύ πίστευε ότι αυτό το έργο θα ήταν αναγεννητικό και θα μας έδινε τη συλλογική δύναμη και έμπνευση που είναι απαραίτητες για να αναλάβουμε το βασανιστικό αλλά απαραίτητο έργο της κοινωνικής και οικολογικής επανάστασης. Το πρόβλημά μας είναι, εν τελει, το πρόβλημα του πραγματικού. Περιλαμβάνει τις προκλήσεις της αντιπαράθεσης με το του πραγματικού. Η πιο σοβαρή δουλειά που έχουμε να κάνουμε, σύμφωνα με τον Ρεκλύ, είναι η δημιουργία, σε κάθε επίπεδο, μιας ισχυρής επαναστατικής πραγματικότητας που διαρκώς αντιστέκεται στην κυριαρχία, έτσι ώστε να μπορέσουμε να ζήσουμε μια πλούσια και γεμάτη ζωή, πέρα από την αντίσταση στην κυριαρχία.
Αυτό το εξελικτικό-επαναστατικό όραμα υπήρξε κυρίως προϊόν όσων αποκάύψε στο Ρεκλύ η τραγική και μεταμορφωτική του εμπειρία στην Κομμούνα.
* ο Τζεν Κλαρκ είναι οίκο-κοινοτιστής αναρχικός συγγραφέας, ακτιβιστής και δάσκαλος, με έδρα τη Νέα Ορλεάνης. Διευθύνει το Ινστιτούτο La Terre για τον Κοινοτισμό και την Οικολογία.
Το άρθρο απέδωσε από τα αγγλικά η Λαμπρινή Θωμά. Το πρωτότυπο δημοσιεύτηκε στο Roar και μπορείτε να βρείτε εδώ
Πηγή: thepressproject.gr
